Herşeyin bir başlangıcı, bir de sonu vardır. Eğer bu başlangıç ve son aynı noktada birleşiyorsa o birleşme noktası esas, gerisi teferruattır. Kâinat da bu kuralın dışında değildir. Onun da bir başlangıcı vardır. İşte “Nokta-yı Kübra” diye kabul edilen o başlangıç noktasına “Allah” denir.

Allah'ın varlığının en kesin delili, kâinatın mevcudiyetidir. Nasıl bir resim ressam olmadan meydana gelemezse, kâinat da bir Yaratan olmasaydı meydana gelemezdi. Burada ressam asıl, resim feridir (gölge, yansıma).

Allah, zatı itibariyle; kendinden başka bir şey olmayan, kendisinde dolduracak boşluk bulunmayan, her ne düşünürse kendinde mevcut ve müstehlik olan, kendinden kendine: “ O gün mülkün sahibi kimdir ” diye sorulduğunda, kendinden başkası bulunmadığından yine kendi: “ Herşey Allah'ın hükmü altında kahrolmuştur ” nidasıyla varlığını kendinde toplayan mertebedir. Bu mertebede Allah'ı Allah'tan başka bilen yoktur.

Allah zatî olarak hüsn-ü mutlak, hayr-ı mahz ve bahr-ı amâ diye anılır. Ancak bu yönüyle düşünülemez. Düşünülse bile tam olarak kavranılamaz. Bunları düşünüp anlamaya çalışmak koskoca bir kazanı küçücük bir tencere kapağıyla örtmeye uğraşmaya benzer ki, sonucu baştan bellidir. Bu konuda çok fazla ısrar edildiği takdirde aklî melekeler zarar görebileceği için “Allah'ın halkettiklerini tefekkür edin, Allah'ı tefekkür etmeyin” denmektedir.

Elle tutulup, gözle görülemeyen bir şey, ancak örnekle anlatılabilir. Mesela; elektriği ele alalım. Elektrik elle tutulmaz, gözle görülmez, fotoğrafı çekilmez, ama varlığı da inkâr edilemez. Anlaşılması için eserlerini görmek gerekir. Eserleriyse ampulün yanması, buzdolabının buz yapması, vantilatörün rüzgâr vermesi, sobanın ısıtması, fırının içine konanları pişirmesi, radyo ve televizyonun çalışması ve bunlar gibi daha bir çok şeyin gerçekleşmesi, yani elektriğin bu esmalar altında fonksiyonlarını göstermesidir. Ceryan kesiliverdiği anda bu fonksiyonların kaybolması elektriğin varlığının delilidir.

Allah da böyledir ve en büyük enerji kaynağıdır. Herşey enerjisini O'ndan alır. O, enerjisini çekiverdiği anda da herşey biter. Onun için “ Aliyyülazîm olan Allah'tan başka kuvvet ve kudret sahibi yoktur ” denmektedir. Burada bizi yanıltan husus; eşyayı görüp, ona varlık veriyor olmamızdır.

Şey; zâtın, ism-i zâhirle zuhurudur. Bunun çoğuluna eşya denir. Buradaki ism-i zâhir de ikiye ayrılır. Birincisi; şey'iyyet-i sübut, yani daha zuhura gelmeden önce ilâhi âlemdeki oluşma, ikincisi ise; şey'iyyet-i vücud, yani görünür âlemde meydana çıkmadır. Eşya, âyât-ı müteşabihattır ve yapılıp, yıkılır. Âyât-ı muhkemat olan “Şey” ise, o eşyanın içindeki görünmeyendir ve O'nda yapılıp, yıkılma olmaz. Şeyin zuhuru kelâmla olmuştur. Kelâmsa sıfattır. Oluşma, yahut eserin meydana çıkması; zâtın sıfata inmesi (yani, ileride göreceğimiz Cem'den Hazret-ül Cem'e tenezzül etmesi) ile kemale ermiştir. Bu durum tasavvuf dilinde: “Şey iken, şey'iyyet-i sübut idi, eşya olunca mezahir-ül vücut oldu” denerek ifade edilir. .

Allah'ın eserlerinin başında kâinat ve onun özeti olan insan gelir. Hiç bir şey yoktan var olamayacağına göre, bunların varlığı, ancak var olan bir yaratıcı olmasıyla mümkündür.

Allah, en muhteşem eserinin insan olduğunu, Kur'an'da insan için: “Âdem oğullarına mükerremiyet verdik ” < 17-70 >, “ İnsanı güzel surette yarattık ” Her şeyi ona musahhar kıldık ”demek suretiyle belirtmekte ve insanı yüceltmektedir. Ama maalesef, aslanlar bile insan elinde ehlileşirken, insanın kendini kolay kolay yola getiremediğini görmek üzücü olmaktadır.

“Kendinden başka bir şey olmayan ve kendisinde dolduracak boşluk bulunmayan” dedikten sonra kâinattan ve insandan bahsedilince, akla “Bunlar nereden çıktı ve nerededir” soruları takılacaktır. Bu sorulara özet olarak “Kendindendir ve kendindedir” diye cevap verilebilir.

Bu cevap, çok muğlak ve anlaşılmaz gibi görünebilir. Anlaşılabilmesi için mertebelerin bilinmesine gerek vardır. İlerleyen sayfalarda mertebeler anlatıldığında, muğlak gibi görünen konu kolayca anlaşılır hale gelecektir.

Allah, her olayda Kendi'ni kullarına bildirmektedir. Bazılarımız kaza geçirip ölümden dönmüş, pek çoğumuz hastalanıp yeniden iyileşmiştir. O kişileri kurtarıp, onlara şifa veren kimdir?

Kim olacak, Yunus Emre'nin: “Bir ben vardır bende, benden içeri” diyerek ifade ettiği, her yerde hâzır ve nâzır olan Varlık!..

Eğer o Varlık olmasaydı ne kâinat olabilirdi, ne de onun özeti olan insan... Onun için kâinat ve insan, Allah'ın, varlığını en güzel ispatlayan eserleridir.

“Allah olmasaydı insan bulunmazdı
İnsan olmasaydı Allah bilinmezdi ”

sözü bu gerçeğin ifadesidir.

Allah'ın kâinatı ve insanı yaratmasının nedeni, bilinmek istemesidir. Kâinat, bir sıfattan, yani bir elbiseden ibaret olduğu için, Allah'ı bilemez. Onda dağınık olarak bulunan akıl, zâtî olarak lâtif olan insanda toplanmış ve insan bu akılla hem kâinatı, hem kendini, hem de Allah'ı bilmiştir. Kur´an'daki “ Biz âyetlerimizi enfüste ve âfakta gösteririz ki, onların Hakk olduğunu açıkça görüp anlayabilesiniz ” <41-53> âyeti buna işarettir.

Allah, sadece kâinatı yaratmakla kalmamıştır. Onu yöneten, perde arkasından idare eden de O'dur. Bu olay Karagöz oynatmaya benzer. Biz perde arkasındaki oynatıcıyı göremeyiz, sadece perdedeki gölgeyi görür ve o gölgenin hareketlerini takip ederiz. Halbuki esas iş, o gölgeyi oynatanda ve o gölgenin ağzından söz söyleyendedir. Allah'ın durumu da böyledir. Böyle olduğunu bizlere bizzat yaşatarak öğretmektedir. .

Nefsini bilen Rabbini bilir prensibinden yola çıkıp, “Rabbin kim” sorusuna: “Beni terbiye eden” cevabını vermek.. Bu cevabın ne demek olduğu, Allah'ı bilmek; O'nun içinde yaşamaktır. Bu da ancak Allah'ın, o kişiye o mertebeyi bahşetmesiyle mümkün olabilir ki, buna tasavvuf dilinde: “Hakikate ermek” denir. Hakikate erip, O'nu bilen de Allah'ı göremez, ama her gördüğü yüzün O'nun yüzü olduğunu idrak edeceği için: “ Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü oradadır ” <2-115> âyeti o kişide tahakkuk etmiş olur.

"Allah: hayr-ı mahz; hüsn-ü mutlak; işiten, gören, bilen; doğmayan ve doğurmayan; evveli, sonrası olmayan; öldürüp, dirilten; azameti sonsuz; herşeye kâdir ve âdil; merhametli ve affedici; sevginin kaynağı, çok seven ve çok kıskanan; tüm mertebeleri, sıfât ve esmayı kendinde toplayan; ânda olan; her yerde hazır, nazır ve her şeyden münezzeh; yegâne Ben olan; gerçek mühendis ve en büyük hayrülmâkiriyndir".

Allah'ı, sadece bu vasıflarıyla anmanın yetersizliği ortadadır. Tüm vasıflarını sıralamaya kalkmak ciltler dolusu yazı yazmayı gerektireceği için, burada sadece bir fikir verebilme söz konusudur.