Anayasa'nın yeniden yazılması çalışmaları sıcak gündemlerin gölgesinde kaldı.

'Anayasa bir partinin değil, milletin ortak değeri olmalıdır' diye tozu dumana katanlardan, sürece katılım anlamında henüz ses çıkmıyor. İtirazların, çoğulculuk kisvesi altında yeni anayasayı engelleme çabası olduğunu söylersek haksızlık etmiş olmayız. Apar topar ve tek sesli bir anayasa çalışmasına karşı çıkmanın tek yolu yapıcı eleştirileri ve somut talepleri ifade etmektir.

Bugün yeni anayasa ile ilgili sivil toplumun en önemli çalışmalarından biri gerçekleşiyor. Daha önce birçok konuyu bütün yönleriyle tartışıp gündeme taşıyan Abant Platformu, İzmit Kartepe'de toplanarak anayasa tartışmalarına katılıyor. Toplantıda, 1982 Anayasası hem felsefesi hem de bugünkü ihtiyaçlar kapsamında irdelenecek. Yeni anayasada olması gerekenlerle ilgili konu başlıkları müzakere edilecek. Programa baktığımda 'Siyasî yönetim biçimi ve erkler arası ilişkiler' başlığı dikkatimi çekti. Samanyolu Haber'de yayınlanan bir açık oturumda taslağı hazırlayan heyete benzer bir soru yöneltmiştim. Mevcut düzende en önemli sıkıntının erklerin sınır ihlalleri olduğu düşüncesindeyim. Parlamenter sistem, kuvvetlerin yumuşak ayrımını öngörüyor. Fakat adı geçen yumuşaklık ve bir anlamda geçişgenlik yasama ile yürütme arasında. Sistemin tabiatı gereği Parlamento'dan çıkan hükümet, yer yer yasama organına hükmedebiliyor, kanun hükmünde kararnamelerle kanun koyucu gibi davranabiliyor. Yasama organı, yürütme gibi davranma şansına sahip değil, en fazla kilitleme yapabiliyor. Bunlar teori içinde de eleştirilmekle birlikte öngörülen, dolayısıyla mahzurları sistemde telafi edilebilen problemler. Ancak son dönemde iyice artan ve yargının diğer iki kuvvetten rol çalması olarak nitelendirdiğimiz sınır ihlalleri sistemi kilitliyor. Yüksek yargı, kendini bazen yasamanın bazen yürütmenin yerine konumlandırıyor. Anayasadaki açık hükme rağmen Anayasa Mahkemesi kanun koyucu gibi davranıyor, hatta yeni anayasa hükmü ihdas ediyor. Danıştay, usul açısından yapması gereken denetlemelerin kapsamını yerindelik incelemesine vardırıyor. SHaber'de hocalar, sorumu, 'her şeyin anayasa ile halledilemeyeceğini, mevcut anayasada da açık hükümler olmasına rağmen bu ihlallerin yaşandığını, sorunun hukukçu kalitesinin yükseltilmesiyle aşılabileceğini' belirterek cevaplamıştı. Belki yeni cevaplar duyabilirim umuduyla cumartesi günkü oturumu merakla bekliyorum. Şu endişeyi de kayda geçirmeyi faydalı buluyorum. Taslağı hazırlayanların parlamenter sistem odaklı düşünmeleri normal. Ancak, tartışmaların bu çerçeve ile sınırlı kalması doğru olmaz. Türkiye, Turgut Özal'dan beri med-cezirlerle kuvvetlerin sert ayrımını, yani başkanlık sistemi alternatiflerini konuşuyor. Önümüzdeki fırsatı bu konuda da asgari müştereği sağlamak için kullanabiliriz. Bazı seçeneklerin hiç konuşulmaması sağlıklı sonuçlar doğurmayabilir.

Taslak gündeme gelmeye başladığında demokrasi adına üzücü tezler de havada uçuşmuştu. En ağırı da, bu çapta değişikliğin ancak ihtilalci askerlerce yapılabileceği anlamındaki sözlerdi. Hürriyete kavuşturulmuş bazı kölelerin bir müddet sonra 'bizi tekrar köle yapın' diye müracaat etmesindeki psikolojiye benziyor. İlk defa silahsız kuvvetler anayasa yapmaya kalkıyor, sivil kıyafetli birileri illa da asker yapsın diye tutturuyor. Halk, sivil siyasete mümkün olan en net desteği seçimlerde verdi. Parlamento'daki temsil cetvelle yapılamayacak kadar ideale yakın. 21 Ekim'deki referandum, katılımı ve evet oylarıyla anayasa değişikliklerine verilmiş yüksek düzeyli bir psikolojik destek anlamı taşıyor. Yapıcı ve iyi niyetli katılımcılığı sağlarsak, Türkiye'yi taşıyabilecek anayasayı yapabiliriz