Efendimiz (sav) hayatının her döneminde, öğreteceği ve öğütleyeceği her konuyu en uygun ve en güzel bir üslupla anlatmış ve tebliğde de aynı metodu kullanmıştır. Bütün insanlığa rehber olan Efendimiz (sav)'in hayatına bakıldığında O'nun eğitim ve öğretim adına kullandığı bazı metotları bilmek, bütün insanlar için iyi bir örnek oluşturacaktır.

Efendimiz (sav) evrensel bir eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve bütün ruhları, bütün akılları, bütün vicdanları ideal ufka yükseltecek bir mesaj bırakmıştır. Sadece O'nun getirdiği Din ve sistemdir ki, insanlığın onur ve huzurunu koruyacak esaslar taşımaktadır.


Efendimizin örnek eğitim prensipleri:

1. Efendimiz, söylediği hakikatleri bizzat yaşayarak ve örnek olarak göstermiştir.

2. Dinî yükümlülükleri tedrîcî (yavaş yavaş, basamak basamak) bir sistemle öğretmiştir.

3. Öğretmede orta yolu tutmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya riayet etmiştir.

4. Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları ve kavrama ayarlarını gözetmiştir.

5. Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanıp insanların kendilerini ifade etmelerine fırsat verilmiştir.

6. Yanlış düşünceyi söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde muhatabın kafasına yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmış ve tabii örneklerle pekiştirmiştir.

7. Muhataplarına sorular yöneltmiş, böylece onların zeka ve bilgi seviyelerini test ve tespit ederek, nabza göre şerbet vermiştir.

8. Mukayese ve örneklendirme metodunu kullanmış ve öğütlenmiştir.

9. Benzetme yapmış ve halk arasında yaygın olarak kullanılan örnekleri misal getirmiştir.

10. Anlattığı hususu, elinde herhangi bir şey ile yere ve toprağa şekiller çizerek bizzat göstermiştir.

11. Sözle beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde bulunarak eğitmiştir.

12. Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış, eliyle kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir.

13. Muhataplarından bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamayı tercih etmiştir.

14. Muhatabının sorusuna karşı bazen, dikkat çekici ve muhatabının kötü niyetini deşifre edici sorular yöneltmiştir.

15. Muhatabının sorusuna, onun ihtiyacına binaen, sorduğundan daha fazlasıyla cevap vermiştir.

16. Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli bir hususa yönlendirdiği de gözlenmiştir.

17. Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını istemiştir. Yani problemi iyice tespit etmeden, tedaviye ve çözüme geçmemiştir.

18. Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir. Böylece cevap unutulmayacak, pekiştirilecektir.

19. Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan etmiştir ki bununla doğru cevap vereceğini düşünerek o kimseyi sevindirmiş ve kendisinse güven duygusunu geliştirmiştir.

20. Önünde yaşanan bazı olaylara karşı susma yolunu tercih etmiştir.

21. Öğretmek, tebliğ ve terbiye etmek için doğacak bütün imkân ve fırsatları değerlendirmiştir.

22. Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi, ilgi çekmeyi ve dikkatleri yönlendirmeyi denemiştir.

23. Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir.

24. Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir.

25. Konunun önemini: oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar ederek göstermiştir.

26. Cevabı geciktirerek ve muhatabın sorusunu tekrar etmesini bekleyerek onu dikkatli olmaya yöneltmiştir.

27. Muhatabını intibaha sevk etmek için, onu omzundan veya elinden tutarak söylemiştir.

28. Muhatabının kafasını karıştırmaktan veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan dolayı, bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir.

29. Söyleyeceği hususun hafızalarda daha iyi yer etmesi veya ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir şekilde ifade etmiş, daha sonra ise ayrıntılarına geçmiştir.

30. Cevabın birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç maddeden oluştuğunu bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra izah etmiştir.

31. Va'z etme, nasihat etme ve öğüt verme metodunu çok sık kullandığı görülmektedir.

32. İnsanların şevklerini kamçılama veya neticesi elem verici hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Tergib ve terhib) metoduna müracaat etmiştir.

33. Kıssa ve hikâyelerle geçmiş ümmetlere ve tarihi dönemlere ait haberlerle öğretme yoluna gitmiştir.

34. Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda, önce nazik bir hazırlık süreci oluşturmuş ve soruya öyle yanıt vermiştir.

35. Sorunun cevabının, genel adaba münasip olmadığı durumlarda üstü kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek yetinmiştir.

36. Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal etmemiştir.

37. Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp paylamayı (ta'nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir. Ne var ki onun paylaması ve kızması da merhamet yörüngesindedir ve ümmetinin selametine yöneliktir.

38. Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da özellikle öğütlemiştir.

39. Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi, İbraniceyi) öğrenmesi için bazı sahabeleri görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir tarafında İslam'ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir.

40. Kuran'ı ve kainat kitabını çok sık okuyup düşünmeye teşvik etmiştir