21 Ekim'deki referanduma 'oy vermeyin' çağrısına rağmen halkın yüzde 67,5'i katıldı.
Türkiye, tarihî referandum öncesinde ilginç bir kampanyaya sahne oldu. Bazı çevreler, halka 'sandığa gitmeyin' çağrısı yaptı. Katılımın az olması halinde sonucun meşru olmayacağını savundu.




Ancak vatandaş bu çağrılara kulak asmadı; yüzde 67,5 oranında katılım sağlandı. Türkiye, bu oranla Avrupa standartlarının da üstüne çıktı. İleri Batı demokrasilerinde referandumlara katılım ortalaması yüzde 50'ler seviyesinde. Fransa'nın başkenti Paris'teki Siyasi Yenilenme Vakfı'nın anayasa uzmanı Prof. Dr. Frederic Rouvillois, Türkiye'deki referanduma katılım oranının Avrupa ortalamasının üzerinde olduğunu söyledi.

Fransa'da önemli siyasi kararların kamuoyuna sorulması bir gelenek. 2000 yılında bu çerçevede önemli bir oylama yapıldı. Bir buçuk asırlık bir uygulamanın kaderi halka soruldu: "Yarı başkan konumundaki cumhurbaşkanının görev süresi yedi yıldan beş yıla insin mi?" Ancak referanduma Fransızların sadece yüzde 30'u katıldı. Yüzde 69,8'i sandığa gitmedi. 21 Ekim'de Polonya'da da genel seçimler yapıldı. Katılım oranı ise yüzde 55,34'te kaldı. Bu oranın komünizmin yıkılmasından bu yana en düşük katılım olduğu belirtiliyor. Fakat ne Polonya'da ne de Avrupa'da 'meşruiyet' tartışması açılmadı. AB'nin Dönem Başkanı Portekiz, bir açıklama yaparak, 'Polonya demokrasisini selamladı'.

Birçok Avrupa ülkesinde AB ile ilgili düzenlenen referandumlara katılım oranı da düşük oldu. İrlanda'da 2001'de Nice Antlaşması'nı oylamak için düzenlenen referandumda İrlandalıların ancak yüzde 34,7'si sandığa gitti. Bu oranın yüzde 53'ünün hayır oyuyla anlaşma reddedildi. İngiltere'de tek ulusal referandum 1975'te gerçekleşti. AB üyeliğine ilişkin halkoylamasına katılım oranı yüzde 64 idi. Estonya'da 2003'te AB üyeliği için düzenlenen oylamada da katılım oranı yüzde 64'te kaldı. 2005'te, Fransızların ardından Hollandalılar, katılımın yüzde 62,8 olduğu referandumda Avrupa Anayasası'na karşı çıktı.

Fransızlar, yüzde 69 civarındaki katılım oranıyla sadece kendi ülkelerinin değil, Avrupa Birliği'nin de geleceğini oyladı. 2005 yılında düzenlenen Avrupa Anayasası referandumunda Fransızların ancak yüzde 69,37'si (41 milyon seçmenin 29 milyonu) oy kullandı. Yüzde 54 oranındaki hayır oyuyla Avrupa Anayasası reddedildi. Avrupa'da şok etkisi yapan sonuç, AB'yi hâlâ kurtulmaya çalıştığı anayasa krizine soktu. 1992 yılında AB'nin kurucu anlaşması Maastrich Anlaşması'nın sorulduğu halkoylamasında da Fransızların yüzde 69'u sandığa gitmişti. Evet oyları yüzde 49'a karşı yüzde 51 ile kıl payı fazla çıkmıştı.

Ali İhsan Aydın
24 Ekim 2007, Çarşamba