AYDINOĞULLARI BEYLİĞİ (1308-1426)

Aydınoğulları Beyliği'ni eski Lidya ve İyonya bölgesinde kuran Mehmet Bey'in babası Anadolu Selçuklularının emirülşevahili (amirali) Aydın Bey'dir. Aydınoğlu Mehmet Bey Germiyan hükümdarı I. Yakup Bey'in subaşısı (ordu komutanı) olarak görev yapmıştır.Mehmet Bey, Menteşeoğullarına damat olan Sasa Bey ile birlikte hareket ederek süratli akınlarla Birgi, Ödemiş, Ayasluğ (Selçuk) ve Tire'yi ele geçirmiştir. Mehmet Bey bilahare Sasa Bey'i bertaraf ederek akın ve fetih hareketlerine yalnız başına devam etmiş, böylece 1308 yılında kendi adı ile anılan bir beylik kurmaya muvaffak olmuştur. Kurulan bu beyliğin merkezi Birgi'dir.

Mehmet Bey'in ikinci oğlu Umur Bey, daha babasının sağlığında kuvvetli bir donanma meydana getirmiş, bilgi ve cesaretle deniz harplerine girmiştir. Mehmet Bey'in 1333 yılında vefatı üzerine beyliğin başına Umur Bey getirilmiştir, kuvvetli donanmasıyla deniz harplerine devam etmiştir.

Sakız, Ağriboz, adalarına, Mora ve Rumeli kıyılarına müthiş akınlar yapan Gazi Umur Bey Bizans İmparatorluğundaki taht ve taç kavgalarına müdahale ederek dostu Kantakuzenos'un imparatorluk tahtına oturabilmesini temin etmiştir.

Umur Bey'in pervasız deniz seferlerinden canları yanıp göz açamayanlar nihayet birleşerek Umur Bey donanmasına hücum etmişlerdir. Papa, Venedik, Rodos ve Kıbrıs donanmalarından mürekkep müttefik donanması bu hücumda Umur Bey donanmasını yakalamışlar, Sahil İzmir'ini de ele geçirmişlerdir. Hıristiyanların bu ittifakına rağmen yılmayan Umur Bey İzmir'i geri almak için yaptığı savaşta 1348 yılında şehit düşmüştür.

Umur Bey'in şehit edilmesi ile yerine geçen büyük biraderi Hızır Bey onun azim ve cesaretine sahip olamadığından Hıristiyanlarla ağır bir muahede imzalamıştır. Sonuç olarak Aydınoğulları Beyliği'nin deniz kuvveti Hinç bölgesine inmiştir.

Hızır Bey vefat edince İsa Bey Aydınoğulları Beyliği'nin hükümdarı olmuştur. İsa Bey hem alim, hem de ilim ve sanat adamlarının koruyucusu olmuştur. İsa Bey zamanında Osmanlı Devleti ile Aydınoğulları arasında çatışmalar meydana gelmiştir. Osmanlı Devleti hükümdarı Yıldırım Bayezid, Karamanoğulları Beyliği'nin teşviki ile kendi aleyhinde anlaştıklarını duyduğu Aydınoğulları Beyliği üzerine harekete geçmiştir.

Yıldırım Bayezid 1390 yılında Aydınoğulları Beyliği topraklarını harpsiz şekilde işgal etmiştir. Yıldırım Bayezid Aydınoğulları Beyliği kızı Hafsa Hatun'u kendisine nikah ederek kayın biraderine Tire tarafından biraz arazi bırakmıştır.

Timur'un 1402 yılında Ankara muharebesinden sonra diğer Anadolu beylikleri gibi Aydınoğulları Beyliği de yeniden ortaya çıkmıştır. İsa Bey'in oğlu Musa Bey ile onun oğlu Cüneyd Bey diye anılan Aydınoğulları hükümdarı Osmanlı Devleti'ni bir hayli uğraştırmıştır. Cüneyd Bey, Yıldırım Bayezid'in oğlu Emir Süleyman ile, Çelebi Sultan Mehmet ile, sonra da II. Murad ile mücadele etmiş, en sonunda da 1426 yılında yakalanarak idam edilmesiyle Aydınoğulları Beyliği tamamen sona ermiştir.

Bu değerli bilgiler için çok teşekkürler.