‘Bir millet, iki devlet’; evet bu özlü söz 1990’ların başında ilk telaffuz edildiğinde birçok kesimin alkışladığı ve doğru bulduğu bir anlayışı simgeliyordu.

Azerbaycan Bizim İçin Çok Önemli Çünkü?

SSCB’nin 1990’ların başında dağılmasının ardından oluşan kaotik ortamda bağımsızlığını ilan eden Kafkas ülkelerinden biri olan Azerbaycan, doğal olarak Türkiye’nin Kafkaslar Bölgesi’nde ilgi gösterdiği en önemli ülke haline gelmişti. Diyalekt farklılıklarına rağmen aynı dili konuşmamız, tarihsel bağlantılarımız ve kültür ortaklığımız Türkiye-Azerbaycan İlişkileri’nin gelişmesinin önemli nedenlerinden biri olarak görülebilirse de aslında bunun arkasında ABD’nin de yoğun desteğini alan ‘Adriyatik’ten Orta Asya’ya Türk Dünyası’ politikası ve SSCB’nin boşalttığı büyük siyasal coğrafyayı ele geçirme amacı yatıyordu.

Türkiye Azerbaycan'ı Dünya'ya Açtı

Azeriler de Türkiye ile ilişkilerini geliştirmeyi ve bu ülkenin siyasi, askeri ve ekonomik bağlantılarından yararlanmayı amaçlıyorlardı. Aslında, Azerbaycan’ın Gürcistan ve Ermenistan’a göre daha farklı ve açık bir dış politika izleyebilmesinin ardında Türkiye ile kurduğu siyasal bağlar yatıyordu.

Gürcüler de Açılmak İstedi Ama Bugün 3'e Bölündü

Ermeniler ve Gürcüler uzun süre kabuklarını kırabilmek ve dünya politikasına eklemlenebilmek için uğraş vermişlerdi. Nitekim, yıllar sonra Gürcüler bunu bir anda gerçekleştirmek istedi ve oldukça dengesiz hareket ettikleri için ülkeleri 3’e bölündü. Ermeniler ise hala kapalı kutu konumunu muhafaza ediyor.

Elçibey Azerbaycan'ı Türkiye'ye Bağlayacaktı

Azerilerin elinde bulunan petrol ve doğalgaz gibi mineraller onun açık ve dengeli dış politika izlemesini zorunlu hale getirdi de diyebiliriz. Kuşkusuz, bunun gerçekleştirilmesinde Türkiye’nin çok büyük bir payı oldu. Hatta, Türkiye o kadar ileri gitti ki Türk milliyetçisi bir anlayışa sahip olan Ebulfez Elçibey’in zaman içerisinde Türkiye ile birleşme gibi planları dillendirmeye başlaması üzerine, dış baskıların da etkisiyle Elçibey’e karşı düzenlenen hükümet darbesinin içerisinde Türk devlet yetkilileri de yer aldı. Bilindiği gibi bu darbeyle Haydar Aliyev gibi tecrübeli, dengeli ve dış politika yapımında usta bir siyasetçi Azerbaycan’ın devlet başkanı olmuştur. Böylece Azeriler tekrar bir rotaya sokulmuş ve Kafkaslar Bölgesi’nde dengeyi ciddi anlamda değiştirecek bir olay önlenmişti.

Haydar Aliyev Dengeli Politika İzledi

Aliyev döneminde Türk-Azeri ilişkileri Elçibey dönemine göre daha akılcı, duygusallıktan uzak ve karşılıklı çıkarlar üzerinden yürür hale gelmiştir. Aliyev, ABD ve Türkiye ile ilişkileri derinleştirirken Rusya’dan da asla uzaklaşmamıştır. Nitekim, bunu yapmak zorunda kalmıştı çünkü doğalgazının pazarlanmasında bu ülkenin büyük rolü vardı.

Azerbaycan'da Rus Yanlısı Etkili Aileler Var

Ayrıca, Azerbaycan’daki büyük ve etkili ailelerin bazıları hala Rusya yanlısıydı ve bu ailelerin ülkenin iç ve dış politikasının yürütülmesinde ve ekonominin işleyişinde çok büyük rolleri vardı. Aliyev, bu nedenle bu ailelere karşı her zaman dikkatle yaklaşmış, bürokrasi içerisindeki Rusya yanlılarını sindirmeden yanına çekmeyi başarmıştır.

Ruslar Azeriler İçin Neden Önemli?

Azerilerin, ABD-Türkiye ikilisine daha mesafeli durmaya başlamalarının arkasında şüphesiz en önemli faktör, Ermenilerin Dağlık Karabağ ve çevresindeki Azeri topraklarını işgali ve Türk-Amerikan ikilisinin bu işgale karşı hiçbir şey yapamamalarıdır. Ermenistan üzerinde etkin olan tek ülke durumunda bulunan Rusya, bu nedenle Azeriler için yeniden önem kazanmıştı.

Azeriler Ermenilere Büyük Üstünlük Sağlıyorlardı

Minsk Süreci ve görüşmelerinden hiçbir sonuç çıkmaması ve vefat eden Haydar Aliyev’in yerine oğlu İlham Aliyev’in geçmesinin ardından Türk-Azeri ilişkileri biraz daha ısınmış ve özellikle ekonomik anlamda, enerji projelerinde bu iki ülke tam anlamıyla ortak hale gelmişlerdi. Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi ve son olarak Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı Projesi, Türk-Azeri ilişkilerinin zirve noktalarını oluşturuyordu. Azeriler, bu projeler sayesinde dünyaya açılıyor, Rus güdümüne mahkum olmaktan büyük ölçüde kurtuluyor ve ekonomik anlamda zenginleşiyorlardı. Bu arada Ermenistan giderek güçsüzleşiyor, içine kapanıyor ve dünyadan izole hale geliyordu. Bu, kuşkusuz Türkiye’den çok Azerbaycan’ın işine geliyordu. Azeriler, ileride çıkabilecek bir mücadelede Ermeniler karşısında daha güçlü, müreffeh ve üstelik Ermeni İşgali’nden canı yanmış bir ülke olarak görüleceklerdi. Topraklarının %20’si Ermeni İşgali altında bulunan bir ülke olduğu için diplomatik anlamda mazlum devlet konumuna geleceklerdi.

Azerbaycan Türkiye'ye Neden Kızdı?

Türkiye’nin son 1 yılda Ermenistan ile ilişkileri normalleştirme çabası içerisine girmesi ve ‘sözde soykırım’ davasına karşın Türk Hükümeti’nin-biraz da ABD ve AB’nin yoğun baskısı nedeniyle-Ermeni Sınırı’nı açacağına dair söylentilerin yayılması, yine Dışişleri Bakanı Ali Babacan ile Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Ermeni meslektaşları Eduard Nalbandyan ve Serj Sarkisyan ile doğrudan diplomatik münasebetler içerisine girmeleri Azerileri kızdırdı.

İstanbul'a Gelmedi Mesaj Olsun Diye Rusya'ya Gitti

Obama’nın Türkiye ziyareti sırasında Türk-Ermeni ilişkileri konusunda yaptığı açıklamalar ve Türkiye’den vakit geçirmeden Alican Sınır Kapısı’nın açılmasını istemesi, Azeri Basını’nda Türkiye’nin Azerbaycan’ı gözden çıkarıp Ermenistan ile yakınlaşacağına bir işaret olarak gösterildi. İlham Aliyev de Türkiye’nin ‘Dağlık Karabağ’ sorunu çözülmeden Ermenistan ile yakınlaşmaya başlamasını yadırgamış ve Obama’nın Türkiye ziyareti esnasında çağrılmasına karşın Türkiye’ye gelmemiş ve ziyaretin hemen ardından bir gövde gösterisi ve mesaj niteliğinde olarak Rusya’ya bir gezi gerçekleştirmiştir. Bu gezinin konusu enerji hatları, Azeri-Rus ekonomik ilişkileri ve Dağlık Karabağ’dır.

Gürcistan Savaşı Azerbaycan için Bir Milat Oldu

Ağustos 2008’de yaşanan Rus-Gürcü Savaşı ve bu savaş esnasında Batı yanlısı Gürcistan’ın içine düştüğü korkunç durum Azeriler için bir ders olmuştur. Bu savaş sırasında ABD ve Türkiye’nin Batı yanlısı Gürcistan’a yardımda bulunamaması Azerbaycan’daki Rusya yanlısı çevreleri tekrar harekete geçirmiş ve bu çevreler Azerbaycan’ı Rusya ile yakınlaşmaya itmişlerdir. Zaten, bir süredir Azerbaycan içerisindeki Türk şirketlerine, kuruluşlarına ve Türkiye Türkçesi’ne karşı bazı gruplar tarafından adeta savaş açılmıştı. Bunu yapanların büyük kısmı tahmin edilebileceği gibi siyaseten Rus yanlısıdırlar. Bu tür karşı propaganda hareketlerine girişme sebebi olarak da Türkiye Etkisi nedeniyle Azeri kültürel kimliğinin yok olmaya başlamasını göstermişlerdir.

Ruslar Yanlış İstihbarat Verdi

Türkiye, Ermeni Heyetleriyle görüşmelerini Azerbaycan’a anında ulaştırmasına ve Dağlık Karabağ Sorunu çözümlenmeden Ermenistan Sınırını açmayacağını belirtmesine rağmen Azerileri, ABD-Türkiye ikilisinden uzaklaştırıp kendisinin yanına çekmeye çalışan Rusya, Azerilere yanlış istihbarat vererek ve kendisine yakın medya kuruluşları ile büyük aileleri harekete geçirerek Azerbaycan’da Türkiye aleyhtarı bir hava yaratmaya çalışmıştır. Nitekim, bunda başarılı olduğu da ortadadır. Azeri Basını’na bir göz atıldığı takdirde Azeri toplumunun ve aydınlarının kafa karışıklığı net olarak gözlemlenebilir.

Azeri Yönetiminin Kulağına Küpe?

Azerbaycan-Türkiye ilişkileri basit sebeplerle bozulamayacak denli önemli ilişkilerdir. Azeri yetkililerin bilmesi gerekir ki, Türkiye Dağlık Karabağ Sorunu halledilmeden ve Ermenistan Anayasası’nda Doğu Anadolu’dan ‘Batı Ermenistan’ olarak söz eden madde kaldırılmadan Ermenistan ile sağlıklı ilişkiler kuramaz ve buna sınırların açılması da dahildir. Ülkemizi yönetenlere düşen görev de Azerbaycan’da Türkiye aleyhine manipülasyon yapan çevrelerin eline yeni ve sağlam argümanlar vermemektir.

Göktürk Tüysüzoğlu