Türkistan, Batılı kaynaklarda ve Rus ve Çin tarih yazınında “Türklerin Orta Asya’da yaşadığı bölge” olarak tanımlanır. Kabaca tarif etmek gerekirse, Hazar Denizi’nden bugünkü Moğolistan’a uzanan bölgedir. Güneyi Afganistan’a kadar uzar, kuzeyi bugünkü Kazakistan’ı kapsar. Türkistan 18. yüzyıla kadar sürekli bir Türk hakimiyeti altında yaşamıştır. Batısı 1700’lü yılların başından itibaren Rusya tarafından işgal edilmiştir. Bugün “Batı Türkistan”da dört bağımsız Türk devleti bulunmaktadır: Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan.

Türkistan’ın doğusu ise 1750’li yıllardan itibaren Çin saldırılarına uğramıştır. Basında “Sincan” olarak isimlendirilen Doğu Türkistan 1.6 milyon kilometrekarelik çok büyük bir bölgedir. Bütün Türkistan’ın neredeyse üçte biri büyüklüğündedir. Türkiye’nin ise 2 katıdır!
Doğu Türkistan çok önemli Türk uygarlıklarına evsahipliği yapmıştır:
MÖ 300-MS 550: Hunlar, 550-750: Göktürkler
750-850: Göktürkler-Uygurlar, 850-900: Uygurlar,
900-1200: Uygurlar-Karahanlılar,
1200-1230: Karahitaylar, 1230-1515: Çağatay Hanlığı,
1514-1680: Yarkent Hanlığı,
1680-1750: Türk-Çağatay beylikleri arasında bölünme,
1750-1933: Çin saldırıları, Çin işgali ve Türk direnişi,
1933-1934: Bağımsız Doğu Türkistan İslam Devleti,
1934-1944: Çin hakimiyeti,
1944-1949: Bağımsız Doğu Türkistan Cumhuriyeti,
1949: Doğu Türkistan Devleti’nin Mao önderliğindeki Çin Devrimi’ni desteklemesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’ne katılması,
1949-2009: Çin hakimiyeti
Görüldüğü gibi Doğu Türkistan tarihçilerin saptayabildiği MÖ 300’lü yıllardan başlayarak 2000 yıl boyunca sürekli Türklerin kontrolü altında kalmıştır.
Doğu Türkistan’ın kalbi sayılan Kaşgar da, Türk uygarlığı için önemli bir şehirdir. İlk Türk şehirleşmesi Uygurlar döneminde burada başlamıştır. İlk Türkçe ansiklopedi ve sözlük Divanı Lugati Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072’de bu şehirde yazılmıştır. Bu eserin benzerleri Batıda ancak 1700’lerde yazılabilecektir.
Kutadgu Bilig de yine 1060’larda Yusuf Has Hacib tarafından bu bölgede kaleme alınmıştır. Kutadgu Bilig döneminin en büyük edebi eserlerinden biri olmasını yanı sıra, önemli bir felsefe kitabıdır.
Uygur Türkleri, yüzlerce yıl hakim oldukları Doğu Türkistan’da Kaşgar, Yarkent, Balasagun, Hotan gibi döneminin ticaret ve bilim merkezleri sayılan çok önemli şehirler kurmuştur.
Doğu Türkistan’a 1750’den itibaren saldırmaya başlayan Çin, bu bölgede hiçbir zaman tam bir hakimiyet kuramamıştır. Bölgede Çin hakimiyeti ancak Çin Devrimi’yle birlikte kurulabilmiştir. O da Doğu Türkistan’daki Türk devrimcilerin Mao’nun devrimine desteğiyle mümkün olmuştur. Sovyetler Birliği’nin kuruluşunda önemli rolleri olmasına karşın Rus Bolşevikleri tarafından tasfiye edilen Galiyev, Nerimanov, Rıskulov gibi Türk devrimcilerinin kaderinin benzerini Doğu Türkistanlı devrimciler de yaşamıştır. Çin Halk Cumhuriyeti’ne katılım görüşmeleri sırasında Kasimi, Abbasov, Sugurbayov, Mononov gibi önemli Türk liderler Alma Ata’dan Pekin’e giderken şüpheli bir uçak kazasında hayatını yitirmiştir. 1949’dan sonra Doğu Türkistan sistemli bir Çinleştirmeye tabi tutulmuştur. 1949’da Türk oranı %95, Han Çinlisi oranı yalnızca %5’ti. Bugün ise 20 milyon nüfusun 8,5 milyonu Uygur Türkü, 7,5 milyonu Han Çinlisidir. Bütün baskılara karşın Doğu Türkistan’daki Uygur Türkleri milli kimliklerini korumayı başarmış ve Çinlileşmemiştir. Nüfus yapısındaki bu büyük değişim bölgeye yapılan büyük Han Çinlisi göçleri nedeniyledir.

Doğu Türkistana sahip çıkalım hem kandaşlarımıza hem de dindaşlarımıza sahıp çıkalım maddi manevi desteklerimizi esirgemeyelim.

Merhum Isa Yusuf bey aklima geldi.

Gök bayragin ülkesinde dogdu,
al bayragin gölgesinde öldü...
Ne güzel bir diyardir Türkistan,
hem Türk hem Müslüman...

Allah razı olsun kardaş..

Merhum İsa Yusuf alptekini rahmetle anıp şu ögütlerine dikkat etmeli.
1- Anne ve babaya saygı, sevgi, itaat ve sadakatte kusur
etmemek,
2- Dini vecibeleri yerine getirmek,
3- İçki, esrar gibi zararlı maddeleri kullanmamak,
4- Haramdan, yalan ve riyadan kaçınmak,
5- Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat göstermek, muhtaçlara hizmet ve
yardımda bulunmak,
6- Meşreb'den gayri gecelerde eve erken dönmek

Katkın için sağol HaarP kardaş.