Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info
İMADETTİN ZENGÎ, (عماد الدين زنكي) urfanın fethi

*Zengî’nin asıl hedefi atabegliğin Halep ve Musul topraklarındaki Urfa Kontluğu idi.Artuklu arazisinde yoğun faaliyet içindeydi Irak Selçuklu Sultanı Mesud bazı Zengî’nin üzerine ordu sevketmeye karar verdi. savaşmak istemeyen Zengî büyük oğlu Seyfeddin Gazi’yi sultana rehin gönderdi, 100.000 dinar teklif etti. teklifi kabul eden sultan Mesud, Zengî’yi saflarına çekip Urfa’nın fethiyle görevlendirdi*Urfa Kontu II. Joscelin, Nusaybin Mardin Âmid’e Harran ve Rakka gibi geniş bir alanı tehdit etmekteydi. İmâdüddin büyük bir orduyla Urfa önlerine geldi. Şehirde zayıf bir garnizon vardı . Zengî’ Urfayı, Türkmen birlikleriyle şiddetli bir şekilde kuşatıdı. Surlar büyük mancınıklarla dövüldü 24 Aralık 1144 te urfa ele geçirildi hıristiyanlara adaletle muamele eden Zengî, Haçlılara çok şiddetli davrandı. Ali Küçük’ü Urfa valiliğine tayin edip emrine yedi kumandan ve kuvvetli bir garnizon verdi.*İmâdüddin Zengî, Urfa’ya girince şehri tahrip etmedi esirleri serbest bıraktı, ganimetleri iade etti Urfa’nın fethi Haçlılar’a indirilen darbelerin en ağırı ve en anlamlısı Urfa’nın hıristiyanlar için önemliydi Haçlılar’ın burada el-Cezîre ve Suriye müslümanlarına büyük zarar veriyorlardı urfa fethedilince İslâm dünyası bugünü bayram ilân etti İmâdüddin Zengî’-ye hediye ve unvanlar verildi

*Urfa’nın fethini Bedir Gazvesi’ne benzeten tarihçiler şehrin fethiyle ilgili kerametlerden bahsederler el-Cezîre ve Suriye arasındaki stratejik konumuyla Urfa’nın savunması Haçlıları yakından ilgilendiriyordu. Zengî urfayı, Haçlıların Bizans kavgalarını Urfa-Antakya kontları arasındaki gerginlikten yararlanarak Haçlılar’ın yardımlaşmasına imkân bırakmayacak bir zamanda fethetmiştir*Anadolu Selçukluları, Dânişmendliler, Artuklular ve Böriler Haçlılar’a karşı zaferler kazanmışlardı. Urfa-Antakya-Kudüs güzergâhının Haçlılarla birleşmesini engellemişti. Urfa’nın fethi bir dönüm noktasıdır Kudüs Krallığı ve Haçlı devletleri korktular Hıristiyanlar yok olacakları endişesiyle II. Haçlı seferini düzenledi.
*İslâm dünyasında urfanın fethiyle Haçlılar’ın Suriye’den sökülüp atılacağı ümidini doğdu.abbasi Halifesi Muktefî, Urfa’nın fethiyle Zengî’ye “el-Emîrü’l el-kebîr, Zeynü’l-İslâm el-Melikü’l emîri’l-mü’minîn” unvan ve lakaplarını verdi*Urfa’dan Suruç’a gelen Zengî şehri ele geçirdi Ocak 1145. Fırattaki Haçlı kalelerini fethetti Bireciki kuşattı. Kale düşmek üzereyken Musul nâibi Çakır Selçuklu Meliki Ferruhşah tarafından öldürüldü zengi kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı. Musul isyanı Selçuklu şehzadesince başlatılmıştı tehlikeli olabilirdi. Zengî atabegliğin ikinci merkezi Halep’e gitti.

*Zengi Urfa Valisi Ali Küçük’ü musul isyanında görevlendirdi. Ferruhşah, Zengî’ye bağlı kalması sebebiyle iç kaleyi ele geçiremedi. Ali Küçük Melik Ferruhşah ve musul isyanına karışan herkesi bertaraf etti Mayıs 1145 Zengî Musul’a geldi şehrin valiliğine Ali Küçük’ü tayin edildi Bu arada Ermeniler’in Urfa’yı Haçlılar’a teslim etmesini Ali Küçük önledi.ermeniler Zengî tarafından ibretlik olacak biçimde cezalandırıldı Ermeniler sürüldü.
*Urfa’yı fethederek Haçlılara korku salan Zengî, Suriye’yi birleştirmek ve Dımaşk üzerine yürümek istiyordu. Bunun içinde Ca‘ber Kalesi’ni alması gerekiyordu. Ali Küçük’ü Cezîre deki Fenek üzerine gönderdi, kendisi de Ca‘ber Kalesinde karargâh kurdu 17 Mayıs 1146 da Zengî kuşatmayı şiddetlendirdi ancak Frank asıllı kölelerinden Yarınkuş Zekevî tarafından yatağında uyurken öldürüldü *Zengi Sıffîn’de Muâviye’ye karşı Hz. Ali’nin safında savaşırken ölenlerin yanında toprağa verildi.köle Yarınkuş Zengî’yi öldürünce Ca‘ber’e kaçtı cinayeti caber kalesi adına işlemişti İmâdüddin Zengî sert mizaclı adaletliydi halkça seviliyor Haçlılar’a karşı kazandığı zaferlerden büyük saygı görüyordu. haksızlığa müsaade etmezdi. Harap toprakları mâmur hale getirdi ve nüfus artmıştı. Asker eşlerini himaye ederdi