Karizmatik liderlerin özlemi: Başkanlık sistemi - AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

04-22-2010, 20:54

Karizmatik liderlerin özlemi: Başkanlık sistemi

Bir ülkenin yönetim sistemi, devletin tarih vetiresinde geçirdiği tecrübelerle yakından ilgilidir. Ayrıca, içinde bulunulan siyasî şartlar da yönetim sisteminin belirlenmesinde tesirli olur.
Türk tarihinde ‘tek lidere bağlılık’, devlet sisteminin yürütülmesinde etkili olmuştur. Ancak monarşik idarelerde liderin vasıfları, devletin yönetilmesinde sübjektif bir tesir alanı husûle getirmiştir. Gerçi, başta Osmanlı Devleti olmak üzere çeşitli Türk devletlerinde, sistemin dengeleri ve ayakta durmasını sağlayan müesseseler inşa edilmiştir ama monarşik liderin özellikleri devletin yönetimini doğrudan etkilemiştir.
Osmanlı’nın asırlara dayanan engin tecrübesiyle geliştirdiği yönetim modeli, önce Tanzimat bürokrasisinin merkeziyetçi kalıpları içinde değiştirilmiş, daha sonra da II. Meşrûtiyet’in İttihatçı komitacıları tarafından sorumsuzca tahrip edilmiştir. Millî Mücadele döneminin ‘Meclis Hükûmeti’ modeli, Atatürk’ün ‘kuvvetlerin birliği’ prensibini uyguladığı, olağanüstü şartların bir sonucudur. Ancak, özellikle ‘Şeflik Diktası’ devresinde, atanmış parlamento, ‘Millî Şef’ İnönü’nün gölgesinde işlevsiz bir hâle dönüşmüştür.
Aslında Başkanlık Sistemi’nin bazı özellikleri, Cumhuriyet’in kuruluşundan beri câridir. Şöyle ki, Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde, Fransa’daki ‘Yarı Başkanlık Sistemi’nde olduğu gibi, Başbakan ve Bakanlar Kurulu bulunmuştur ama fiiliyatta Devlet Çankaya’dan yönetilmiştir. Özellikle Atatürk’ün vefatından sonra, Recep Peker’in ideologluğuyla Avrupa’daki ideolojik dikta yönetimleri örnek alınarak kurulan ‘tek parti şeflik diktası’, Türkiye’de Başkanlık Sistemi’ni aşan bir totaliter uygulamaya yol açmıştır.
Çok partili parlamenter rejim uygulamasına geçildikten sonra, demokratik rejim darbelerle kesintiye uğratılmış ve devlet yönetiminde dikta uygulamaları görülmüştür. Bunun en tipik
örneği, Evren ’in ‘devlet başkanlığı’ sırasındaki 12 Eylül Yönetimi’dir.
1982 Darbe Anayasası, asker cumhurbaşkanları dizisinin devam edeceği varsayımıyla, Cumhurbaşkanı’na parlamenter sistemi çok aşan yetkiler vermiştir.
***
Bizde karizmatik liderler hep ‘Başkanlık Sistemi’ni istemişlerdir. 14 Mayıs 1950’de yapılan ilk demokratik seçimlerde iktidara gelerek Başbakan olan merhum Menderes, karizmatik
bir lider olmasına rağmen, demokrasiyi parlamenter sistem çerçevesinde rayına oturtmaya çalışmış ve Başkanlık Sistemi arayışında bulunmamıştır.
Başkanlık Sistemi’ni en fazla arzu eden karizmatik lider merhum Özal’dır. Özal, Aralık 1983’te Başbakan olduğunda, 12 Eylül kalıntısı Cumhurbaşkanı Evren’in müdahalelerinden bunaldığı zaman, Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin azaltılması gerektiğini savunmuş; hattâ Başbakanlık Müsteşarı olarak bulunduğum sırada bana, Cumhurbaşkanı’nın kararnameler üzerindeki tasarrufunu azaltan bir kanun tasarısı hazırlatmıştı. Ancak, sistem yerine oturmaya başlayınca, özellikle de Cumhurbaşkanı olmayı aklına koyunca, Başkanlık Sistemi’ni savunmaya başladı.
Esasen rahmetli Özal, 1982 Anayasası’ndan haklı olarak şikâyetçi idi. Bana, kısa, öz ve esnek bir Anayasa taslağı hazırlama görevi verdi. Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi ve Yarı Başkanlık Sistemi’ne göre 35 maddelik Anayasa taslakları hazırlayarak kendisine verdim. Beğendiğini söyledi. Lâkin, 26 Mart 1989 Mahallî Seçimleri’nden sonra ANAP süratle güç kaybetmeye başlamıştı. O’nu Cumhurbaşkanı olarak seçmeye muvaffak olduk fakat yeni bir anayasaya gücümüz yetmedi.
Özal’dan sonra Cumhurbaşkanı olan Demirel de, önceki görüşlerinin aksine, Başkanlık Sistemi’ni savunmaya başlamıştı.
***
Bugün, parlamentoda milletvekillerinin yüzde 61 çoğunluğuna sahip olan iktidar partisinin başında, yine partisine ve grubuna hâkim, karizmatik bir lider var. AK Parti Grubu üyeleri, haklı olarak parlamenter sistemin 1982 Anayasası ile iyi yürütülemediğini düşünüyorlar ve Başbakan Erdoğan’ın ‘Başkan’ olarak seçilmesini istiyorlar.
Biz de Erdoğan’ın iyi bir ‘Başkan’ olacağına ve bu görevi dirayetle ifa edeceğine inanıyoruz. Lâkin, yeni bir Anayasa yapılırken, devlet teşkilâtı kökten değiştirilerek yepyeni bir sisteme oturtulurken, güncel siyasî hesaplara değil, milletin ve devletin geleceğiyle ilgili objektif değerlendirmelere dayanılır.
‘Başkanlık Sistemi’nin fayda ve mahzurları özetle şu şekilde sıralanabilir:
Faydaları:
1. Kararların süratle alınabildiği ve uygulanabildiği ‘dinamik’ bir sistemdir.
2. Merkeziyetçi bir model yerine, adem-i merkeziyet (yerinden yönetim) modelinin uygulanabileceği, ‘mahallî demokrasi’ye imkân veren ve hizmetlerin mahallinde görülmesi esasına dayanan ‘pragmatik’ bir sistemdir.
3. Parlamenter sistemin aksine, Meclis fonksiyonunun ve denetiminin artacağı, ‘parlamento içi demokrasi’nin işleyebileceği bir sistemdir.
4. ‘Kuvvetler ayrılığı’ ilkesinin işletilmesine
en uygun sistemdir.
Mahzurları:
1. Sistem, eğer ‘federal bir model’ içinde uygulanırsa, Türkiye’nin üniter yapısı tehlikeye girebilir. Yeni teşkil edilecek ‘bölgeler’ ve
‘eyâletler’, mevcut bölücü faaliyetler çerçevesinde, Türkiye’nin güvenliği, birliği ve bütünlüğü bakımından mahzurlu olabilecektir.
2. Tarihimizdeki monarşik siyasî gelenek ve güçlü Cumhurbaşkanlarının parlamenter sistemi nasıl zorladığı düşünülürse, Başkanlık Sistemi’nin ‘tek kişi’nin ‘otoriter egemenliği’ne yol açabileceği söylenebilir. Bu bakımdan sistemin çok iyi dengelenmesi gerekir.
3. Türkiye’deki ‘katı bürokrasi’ geleneğinin
teknik bakanlar çerçevesinde devam etmesi hâlinde, sistem bürokratik bir yapıya bürünebilir.
***
Türkiye’de, devletin yapısının bütün kurumlarıyla beraber yeniden düzenlenmesi elzemdir. Bunun için de, önce ‘Yeni Anayasa’ yapılmalı ve siyasî sistem etraflı şekilde tartışılarak buna göre tespit edilmelidir.

HASAN CELAL GÜZEL

04-22-2010, 20:54	#1
Kullanıcı Adı Fırat	Karizmatik liderlerin özlemi: Başkanlık sistemi Karizmatik liderlerin özlemi: Başkanlık sistemi Bir ülkenin yönetim sistemi, devletin tarih vetiresinde geçirdiği tecrübelerle yakından ilgilidir. Ayrıca, içinde bulunulan siyasî şartlar da yönetim sisteminin belirlenmesinde tesirli olur. Türk tarihinde ‘tek lidere bağlılık’, devlet sisteminin yürütülmesinde etkili olmuştur. Ancak monarşik idarelerde liderin vasıfları, devletin yönetilmesinde sübjektif bir tesir alanı husûle getirmiştir. Gerçi, başta Osmanlı Devleti olmak üzere çeşitli Türk devletlerinde, sistemin dengeleri ve ayakta durmasını sağlayan müesseseler inşa edilmiştir ama monarşik liderin özellikleri devletin yönetimini doğrudan etkilemiştir. Osmanlı’nın asırlara dayanan engin tecrübesiyle geliştirdiği yönetim modeli, önce Tanzimat bürokrasisinin merkeziyetçi kalıpları içinde değiştirilmiş, daha sonra da II. Meşrûtiyet’in İttihatçı komitacıları tarafından sorumsuzca tahrip edilmiştir. Millî Mücadele döneminin ‘Meclis Hükûmeti’ modeli, Atatürk’ün ‘kuvvetlerin birliği’ prensibini uyguladığı, olağanüstü şartların bir sonucudur. Ancak, özellikle ‘Şeflik Diktası’ devresinde, atanmış parlamento, ‘Millî Şef’ İnönü’nün gölgesinde işlevsiz bir hâle dönüşmüştür. Aslında Başkanlık Sistemi’nin bazı özellikleri, Cumhuriyet’in kuruluşundan beri câridir. Şöyle ki, Atatürk’ün Cumhurbaşkanlığı döneminde, Fransa’daki ‘Yarı Başkanlık Sistemi’nde olduğu gibi, Başbakan ve Bakanlar Kurulu bulunmuştur ama fiiliyatta Devlet Çankaya’dan yönetilmiştir. Özellikle Atatürk’ün vefatından sonra, Recep Peker’in ideologluğuyla Avrupa’daki ideolojik dikta yönetimleri örnek alınarak kurulan ‘tek parti şeflik diktası’, Türkiye’de Başkanlık Sistemi’ni aşan bir totaliter uygulamaya yol açmıştır. Çok partili parlamenter rejim uygulamasına geçildikten sonra, demokratik rejim darbelerle kesintiye uğratılmış ve devlet yönetiminde dikta uygulamaları görülmüştür. Bunun en tipik örneği, Evren ’in ‘devlet başkanlığı’ sırasındaki 12 Eylül Yönetimi’dir. 1982 Darbe Anayasası, asker cumhurbaşkanları dizisinin devam edeceği varsayımıyla, Cumhurbaşkanı’na parlamenter sistemi çok aşan yetkiler vermiştir. ***** Bizde karizmatik liderler hep ‘Başkanlık Sistemi’ni istemişlerdir. 14 Mayıs 1950’de yapılan ilk demokratik seçimlerde iktidara gelerek Başbakan olan merhum Menderes, karizmatik bir lider olmasına rağmen, demokrasiyi parlamenter sistem çerçevesinde rayına oturtmaya çalışmış ve Başkanlık Sistemi arayışında bulunmamıştır. Başkanlık Sistemi’ni en fazla arzu eden karizmatik lider merhum Özal’dır. Özal, Aralık 1983’te Başbakan olduğunda, 12 Eylül kalıntısı Cumhurbaşkanı Evren’in müdahalelerinden bunaldığı zaman, Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin azaltılması gerektiğini savunmuş; hattâ Başbakanlık Müsteşarı olarak bulunduğum sırada bana, Cumhurbaşkanı’nın kararnameler üzerindeki tasarrufunu azaltan bir kanun tasarısı hazırlatmıştı. Ancak, sistem yerine oturmaya başlayınca, özellikle de Cumhurbaşkanı olmayı aklına koyunca, Başkanlık Sistemi’ni savunmaya başladı. Esasen rahmetli Özal, 1982 Anayasası’ndan haklı olarak şikâyetçi idi. Bana, kısa, öz ve esnek bir Anayasa taslağı hazırlama görevi verdi. Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi ve Yarı Başkanlık Sistemi’ne göre 35 maddelik Anayasa taslakları hazırlayarak kendisine verdim. Beğendiğini söyledi. Lâkin, 26 Mart 1989 Mahallî Seçimleri’nden sonra ANAP süratle güç kaybetmeye başlamıştı. O’nu Cumhurbaşkanı olarak seçmeye muvaffak olduk fakat yeni bir anayasaya gücümüz yetmedi. Özal’dan sonra Cumhurbaşkanı olan Demirel de, önceki görüşlerinin aksine, Başkanlık Sistemi’ni savunmaya başlamıştı. *** Bugün, parlamentoda milletvekillerinin yüzde 61 çoğunluğuna sahip olan iktidar partisinin başında, yine partisine ve grubuna hâkim, karizmatik bir lider var. AK Parti Grubu üyeleri, haklı olarak parlamenter sistemin 1982 Anayasası ile iyi yürütülemediğini düşünüyorlar ve Başbakan Erdoğan’ın ‘Başkan’ olarak seçilmesini istiyorlar. Biz de Erdoğan’ın iyi bir ‘Başkan’ olacağına ve bu görevi dirayetle ifa edeceğine inanıyoruz. Lâkin, yeni bir Anayasa yapılırken, devlet teşkilâtı kökten değiştirilerek yepyeni bir sisteme oturtulurken, güncel siyasî hesaplara değil, milletin ve devletin geleceğiyle ilgili objektif değerlendirmelere dayanılır. ‘Başkanlık Sistemi’nin fayda ve mahzurları özetle şu şekilde sıralanabilir: Faydaları: 1. Kararların süratle alınabildiği ve uygulanabildiği ‘dinamik’ bir sistemdir. 2. Merkeziyetçi bir model yerine, adem-i merkeziyet (yerinden yönetim) modelinin uygulanabileceği, ‘mahallî demokrasi’ye imkân veren ve hizmetlerin mahallinde görülmesi esasına dayanan ‘pragmatik’ bir sistemdir. 3. Parlamenter sistemin aksine, Meclis fonksiyonunun ve denetiminin artacağı, ‘parlamento içi demokrasi’nin işleyebileceği bir sistemdir. 4. ‘Kuvvetler ayrılığı’ ilkesinin işletilmesine en uygun sistemdir. Mahzurları: 1. Sistem, eğer ‘federal bir model’ içinde uygulanırsa, Türkiye’nin üniter yapısı tehlikeye girebilir. Yeni teşkil edilecek ‘bölgeler’ ve ‘eyâletler’, mevcut bölücü faaliyetler çerçevesinde, Türkiye’nin güvenliği, birliği ve bütünlüğü bakımından mahzurlu olabilecektir. 2. Tarihimizdeki monarşik siyasî gelenek ve güçlü Cumhurbaşkanlarının parlamenter sistemi nasıl zorladığı düşünülürse, Başkanlık Sistemi’nin ‘tek kişi’nin ‘otoriter egemenliği’ne yol açabileceği söylenebilir. Bu bakımdan sistemin çok iyi dengelenmesi gerekir. 3. Türkiye’deki ‘katı bürokrasi’ geleneğinin teknik bakanlar çerçevesinde devam etmesi hâlinde, sistem bürokratik bir yapıya bürünebilir. *** Türkiye’de, devletin yapısının bütün kurumlarıyla beraber yeniden düzenlenmesi elzemdir. Bunun için de, önce ‘Yeni Anayasa’ yapılmalı ve siyasî sistem etraflı şekilde tartışılarak buna göre tespit edilmelidir. HASAN CELAL GÜZEL**

Seçenekler
Yazdırılabilir şekli göster Sayfayı E-Mail olarak gönder
Stil
Normal gösterime geğ Hybrid-Şeklinde gösterime geç Ağaç şeklinde

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)