Vesayet ve yargı

Dün, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısının değiştirilmesi teşebbüsünün, geniş bir tabana açılma iradesini yansıttığından söz ettim. Üyelerin bir bölümünün TBMM tarafından seçilmesi, bir kısmının da Yargıtay'ın gösterdiği adaylar arasından değil de, doğrudan cumhurbaşkanının tercihine göre belirlenmesi, ayrıca, Yargıtay ve Danıştay üyesi olmayan 12 bin hâkim ve savcının da, üye seçiminde etkili olması, bu çabaların bir parçası.
Anayasa Mahkemesi için de, benzer çalışmalar mevcut. Bu konuda, Doç. Serap Yazıcı'nın "Demokratikleşme Sürecinde Türkiye" kitabını tavsiye ederim.
Kısa bir alıntı yapalım: "1982 Anayasası, Anayasa Mahkemesi'ni bir vesayet organı olarak tasarlamış değildir. Ancak, Mahkeme, hukuka uygunluk denetimi yapmak yerine, yerindelik denetimi anlamına gelen pek çok karar vererek, gerçek bir vesayet organına dönüşmüştür... 1982 Anayasası'nın siyasal demokrasiyi değil, vesayetçiliği teşvik eden bir ruhla kaleme alınmış olması, bu gelişmede önemli bir faktördür. Diğer faktör ise, Anayasa Mahkemesi'nin kompozisyonunun belirlenmesine ilişkin yöntemdir. Mahkemenin bütün üyeleri cumhurbaşkanı tarafından seçilmektedir. Bu durum, bir yandan Yüksek Mahkeme'nin demokratik meşruiyetini zayıflatmış, bir yandan da mahkemenin üye kompozisyonunu, cumhurbaşkanlarının siyasal tercihlerine bağımlı hale getirmiştir."
Serap Yazıcı başka ülkelerden örnekler veriyor:

Fransa'da, 9 kişiden oluşan Anayasa Konseyi'nin 3 üyesi cumhurbaşkanı, geri kalan 6 üyesi ise, her iki Meclis'in başkanlarınca seçilmektedir.


Almanya'da, 16 üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi'nin 8 üyesini Bundestag (Birinci Meclis), 8 üyesini ise Bundesrat (İkinci Meclis) seçmektedir.

İtalya'da, Anayasa Mahkemesi'nin 15 üyesinden 5'i hükûmetçe, 5'i yargı organınca, 5'i ise parlamentonun ortak toplantısında belirleniyor.

İspanya'da, 12 üyeli Anayasa Mahkemesi'nin 4'ünü Kongre, 4'ünü Senato, 2'sini Yargı, 2'sini de hükûmet seçiyor.
***
Tabii hem HSYK, hem de Anayasa Mahkemesi'nin yapısının değişmesi, anayasadaki ilgili maddelerin yeniden düzenlenmesini gerektiriyor. Bir uzlaşma sağlanabilecek mi? Bunu TBMM açılınca göreceğiz.