NEY'in TARİHÇESİ

NEY HAKKINDA RİVAYET

Neyin var oluşu ile ilgili hikâye, Feridüddin Attar'ın Mantıkü'l-Tayr adlı eserinden şöyle nakledilmektedir: (18.Yüzyılda Türk Müziği, Charles Fonton , çeviren ve yayınlayan: Cem Behar, İst., 1987, sh. 80) " Neyin îcâdı, Şarkta çok eskilere dayanır. Birçok güzel eserin yazarı olan ve Attar lakabıyla anılan Feridüddin, Mantıkü'l-tayr adlı eserinde neyin kökenini, Hz. Muhammed'in zamanına kadar götürür. Feridüddin'e göre bir gün müslümanların peygamberi olan Hz. Muhammed, damadı Hz. Ali'ye bir sır açıklamış. Bir kuyunun başındaki Hz. Ali, başını kuyunun içine eğerek Hz. Muhammed'in esrarlı sözlerini tekrarlamış. Daha sonra, Allah, o kuyuda son derece uzun bir kamış yaratmış. Oradan geçmekte olan bir çoban da bu kamışın ucunu keserek kendine bir kaval (ney) yapmış. Bu çobanla günün birinde karşılaşan Hz. Muhammed, Hz. Ali'ye açıklamış olduğu sırların çobanın kamışından çıktığını duymuş. Hz. Ali, yaratılan mûcizeyi görünce de Peygamber'e olan sevgi ve bağlılığına şükretmiş. O zamandan beri müslümanlar kamışlara büyük îtibar gösterirler. Belki de neylerin, hâlâ Hz. Muhammed'in kutsal sözlerini tekrarladığı sanıyorlardır. Bunun içindir ki ney, öncelikle dinsel, mistik ve ahlâkî bir nitelik taşır. Celâleddin'in Mesnevî'si baştan sona bu konudadır. Dönerek ibâdet eden dervişler, tarikatlarını doğrudan ilgilendiren ve pirleri tarafından yazılmış bu kitabı kutlu sayarlar."

NEY ÇEŞİTLERİ


Bir Türk musikisi enstrümanı olan ney, türk musikisi ahenk yani akord sistemine uygun olarak farklı uzunluklarda açılmakta ve her farklı akorda sahip ney bu ahenklere verilen isimlerle anılır.

Ney Çeşitleri:
Ney ismi
Akord
Uzunluğu
(ortalama)
Bolâhenk [ mi ]
520 mm.
Bolâhenk-Sipürde Mâbeyni [ mi bemol] 550 mm. Sipürde [ re ] 580 mm. Müstahsen [ do diyez ] 620 mm. Yıldız [ do ] 665 mm. Kız [ si ] 710 mm. Kız-Mansur Mâbeyni [ si bemol ] 745 mm. Mansur [ la ] 780 mm. Mansur-Şah Mâbeyni [ la bemol ] 820 mm. Şah [ sol ] 860 mm. Dâvud [ fa diyez ] 910 mm. Dâvud-Bolâhenk Mâbeyni [ fa ] 970 mm. Bolâhenk [ sol ] 1040 mm.
Bununla birlikte Türk musikisinde en çok kullanılan ahenkler Bolahenk, Sipürde, Kız ve Mansur ahenkleridir. Bu nedenle neyzenlerimizin en cok kullandıkları neyler de bunlardır. Mansur neyden daha büyük olan neyler ise kişisel icralarda tercih edilebilir. Ney üflemeye yeni başlayan bir talebe için öncelikle mansur ya da kız ney gibi ortalama uzunluğun üstü sayılabilecek neyler tavsiye edilir. zira bu neylerde yeterli performans sağlanıldığı takdirde küçük neylerde neyzen kendini çok daha rahat hissedecektir. Ney seçiminde diğer dikkat edilecek husus da ney meşklerinin yapıldığı topluluğun tercih etmiş olduğu akorddur.grup hangi akordu tercih etmişse o akortta bir ney temin edilmelidir.

NEY BAKIMI ve KORUNMASI


Ney ve değer pek çok enstrüman eskidikçe, üzerinden yıllar gectikçe değer kazanır. Tabiki bu da bakımlı bir enstrüman için geçerlidir. Bakımı itinalı bir şekilde muntazaman yapılan ve üflenilen bir neyin sesleri oturur ve ney daha berrak, hoş bir sese sahip olur.
Yağlanması : En başta gelen bakım kuralı yağlamadır. Biz asit değeri düşük ve ince bir yağ olan fındık yağını tercih etmekteyiz. İnce bir yağ ve asit değeri düşük olduğu için neyin iç yüzeyinde herhangi bir tabaka oluşturmamakta ve kamış tarafından daha rahat kabullenilmektedir.
Bunun yanında susam yağı, badem yağı, mısırözü yağı da kullanılabilir.

Yeni açılmış bir ney ilk 3 ay haftada 1 kere
3 aydan sonra haftada 2 kere
1 yıldan sonra da ayda bir kere yağlanmalıdır.

Biz yağlama işleminde pvc yağ tankı kullanmaktayız. bu imkanı olmayan neyzenler başpare kısmından çay kaşığıyla yeteri miktarda 3-4 kaşık yağ döküp yağın neyin iç yüzeyinin her tarafına temas etmesini sağlayabilirler.

istenildiği taktirde güzel koku için gül yağı vs. kullanılabilir. Ama oranı şu şekilde olmalıdır. 5/4'ü fındık yağı vs. 5/1'i gül yağı
NOT: Kesinlikle yağlama esnasında neyin iç yüzeyine harbi vb. cisim sokmayınız bu boğumlara zarar verecek ve neyin genel akordunu bozacaktır.
Eğrilmemesi : Çeşitli nedenlerden dolayı ney eğrilebilmektedir. Bu eğrilik neyin akorduna zarar vermese de estetik olarak hoş görünmemektedir. Bu nedenle şu hususlara dikkat edilmelidir.
Ney masa üzerine bırakılacaksa kesinlikle başpare kısmı dışarı taşırılmalıdır.
Sıcak bir yerde soba kenarı kalorifer yanına dayalı olarak bırakılmamalıdır.

NOT: Kesinlikle eğrilikler tecrübesi kişiler tarafından düzeltilmeye çalışılmamalıdır. özellikle üzerinde 5 yıl geçmiş olan neyler yapıları oturdukları için bilinçsizce geri dönüşü olmayacak yöntemlere başvurulmamalıdır.

Diğer Hususlar:
Ney üflenildikten sonra nemi üzerinden atmadan kapalı kutuya koyulmamalıdır.
Ney uzun süre kapalı hava almayan bir kutuda bırakılmamalıdır.
Neylerin 1. boğumunda bazen küflenmelere rastlanabilmektedir. Bu durumda ses kutusuna sert bir cisimle temas edilmemeli su ile yıkanıp kurutulup ve tekrar yağlanırsa küflenme ortadan kalkacaktır

hımmm sağolasınn :o

ney dersi almak isteyen varsa ozelden msj atabilir (:

ben ney kursuna gittiğimde hocamız sıcak nefes çkarılmalı demişti..2 hafta uğraşmıştım ama sıcak nefes kelamını anlayamamıştım..şimdi ne demek istediğini ve ney'in nasıl bi hâl içerisine bürünüp Allah aşkıyla yanıp üflennce o harika sesi duyduğumda anlıyorum..eh!biraz geç oldu ama... : :-[

dinlerken müthiş ama çalmakta bir o kadar sabır gerektiriyor..çalabilenlere gıpta ile bakıyorum ve takdir ediyorum.helal olsun.tşkler paylaştığın için

Ney, Sümerlerden beri bütün Türk topluluklarında sürekli görülmüş olan üflemeli çalgıdır. Benzer örneği Aztek Kültüründe de bulunmaktadır. Kaşgarlı Mahmut, Divân-ı Lügati't-Türk adlı Türk Kültür ve Dil'ini anlatan eserinde, Sagu denilen, "Erler" için düzenlenen, ölüm, erdem ve acıları anlatan tören'lerde kullanıldığını aktarmıştır.
"Ney", yakın zamanlarda Farsça’ya geçmiş olup nâ veya nay (kamış) adını almıştır. Arap toplumunda'da üflemeli çalgıların hemen tümü için kullanılan mizmâr sözcüğü ise, (nefes borusu, ses organı anlamında) ney için de kullanılmıştır. Türkçe’de ise hemen her zaman ney olarak anılmıştır. Kavimler Göçünden çok eski zamanlardan kalan, Runik Harfler'in aslının henüz anlaşıldığı; Proto Türk Yazıtları zamanından kaldığı düşünülen Kültür izleri gibi miras kalmış olan, çok az kültürel öğelerin devamı olarak ise, bugünkü Romanya’da nayu olarak Ad'landırılır..
Sümer toplumunda MÖ 5000 yıllarından itibaren kullanıldığı sanılan bu çalgıya ait elimizdeki en eski bulgu, MÖ 3000-2800 yıllarından kalan bugün Amerika’da Philadelphia Üniversitesi Müzesi'nde sergilenen neydir. Çalgının o dönemlerde de dinsel törenlerde kullanıldığı sanılmaktadır.
Günümüzde ney, Türk sazı olarak anılmaktadır ve tasavvuf müziğinin bir sembolü haline gelmiştir. Bir müzik aleti için kullanılan çalmak yerine, Ney için üflemek tabiri kullanılır. Burada üflemenin mecazi bir anlamı vardır. Kaynağını İslam'da Allah'ın insanı yaratırken ruhu üflemiş olmasından alır.


Yapım


Kargı denilen bir çeşit budaklı kamıştan yapılır. Akordlarına göre çeşitli boylarda olan ney, dokuz kısa boğumdan meydana gelmiştir. Üzerinde 7 perde mevcuttur. Bu perdeler, açkı ile delinerek elde edilir. Son yüzyıllarda eklenmiş üflemeyi kolaylaştırıcı önemli bir bölümü de başparesidir. Boynuzdan veya fil dişinden yapılır. Bir neyin düzgün akord'lu olabilmesi için 9 adet boğumdan oluşması ve bu boğumların her birinin birbirlerine eşit olması şarttır ki böyle bi kamışın sazlıkta bulunması çok enderdir.Ney fiyatlarının yüksek olmasının sebebi de budur.
Başlıca yedi çeşit ney vardır. Bazı neyzenler ve ney ustalar her ney için diyapazona göre hangi perde açılacak akordun karşılığıdır: Mansur'da dügah, şah ney'de buselik, davut ney'de çargah, bolahenk'te neva, süpürde'de hüseyni, müstahsen'de acem, kız ney'de gerdaniye. Başka neyzenler ve ustalar başka bir hesap yapıyorlar; aşağada "Ney Çeşitleri"ne bakınız.
Yeni başlayanlar için 'neyyegah a bakabilirsiniz' genelde kız ney tavsiye edilir. Neylerin bir oktav ince sesini veren çeşitlerine de nısfiye adı verilir. Her ney’in nısfiyesi vardır. Bunlar hem ince hem kısadır. Alındıktan sonra ilk üç ay içinde haftada bir, ikinci üç ay içinde iki haftada bir, daha sonra ayda bir yağlanmak suretiyle bakımı yapılır. Yağ fındık yağı, badem yağı vb. olabilir. En iyi yağlama yöntemi neyi bir tekne içerisinde yağa yatırmak suretiyle yapılanıdır. Daha farklı yağlama metodları da kullanılabilir. Neyi çok dikkatli kullanmak gerekir. Ney düz bir zemin üzerine yatay olarak bırakılmalıdır. Eğer uzun süre bu kurala uymadan bırakılırsa eğilmesi muhtemeldir.


Mesnevi'de Ney


Mesnevi ilk 18 beytinde neyden bahseder sonraki 6 cildinde de bunu açıklar. Burada ney sembolü altından bir dünya görüşü ve bir medeniyet anlatılır. Neyzen olmakla bu dünya görüşünü öğrenmeye de talip olmak da ilişkilendirilmektedir.

Rica ederim, faydalı olabildiysem ne mutlu