Osmanlı'da turizm faaliyetleri I. Dünya savaşı yıllarında başlamış.

Birinci Dünya savaşı sırasında Osmanlı ile Almanya arasında kurulan ittifak, turizmin başlamasında da etkili olmuştur.

Her sene farklı yerler görmek ve hava değişimi için Avrupa’nın diğer ülkelerine giden Almanlardan bir turist kafilesi 1916’da İstanbul’a gelmiştir. Bu turistlerden biri olan Ernest Erman, Babıali’ye bir mektup göndererek Osmanlı coğrafyasının doğal güzellikleri barındırdığı ve önemli tarihi eserlerin bulunduğunu söylemiş ve turizmin geliştirilmesi tavsiyesinde bulunmuş. Bu mektup üzerine Talat Paşa bazı bakanlıklar ve İstanbul şehremini ile müzakerelerde bulunmuş, turizmin geliştirilmesine yönelik tedbirlerin alınmasını istemiştir.

İstanbul valiliği ve şehremininin ortak yaptığı bir çalışma ile tarihi eserlerin çevresinde otel ve eğlence mahallerin kurulması gerektiği, bu mekanlara giden yolların iyileştirilmesi gerektiği, kaplıcaların ıslah edilmesi üzerinde durulmuş. Avrupalı turistleri çekebilmek için vali yardımcısı başkanlığında bir turizm heyeti oluşturularak bu heyetin yaptığı çalışmaları Dahiliye Nezareti’ne bildirilmesi istenmiş.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nden tarihçi Ahmet Yüksel “Doğu Batı” dergisindeki makalesinde heyetin hazırladığı raporun Osmanlı İmparatorluğunun dönüşü olmayan bir yola girdiği esnada yayınlanmış olmasının önemli olduğunu ve yapılacak projelerin savaş sonrasına bırakıldığını bunun savaşın kazanılacağının düşünüldüğünden kaynaklandığını söylüyor.

Heyetin hazırladığı raporda turizmin merkezinin İstanbul’la sınırlı tutulması göze çarpmaktadır. Henüz diğer şehirler için planlanmış bir turizm politikası olmamakla birlikte, yalnız Avrupalı turistler dikkate alınarak bu rapor hazırlanmıştır.

II. Abdülhamit döneminde dini turizmi canlandırmak için çalışmaların yapıldığı fakat uygulanamadığını biliyoruz. İttihat ve Terakki’nin turizmi geliştirmek istemesi izledikleri politikayla ilişkilidir. İstanbul’un 1500 yıllık bir şehir olduğu, Bizans’a ve Osmanlıya başkentlik ettiği, Hilafetin merkezi olduğu ikliminin yaşamaya elverişli olduğu, dünyanın hiçbir yerinde olmayan boğaz manzarasına sahip olduğu, Şek be batı hayatından esintiler bulunduğu üzerinde durularak Almanya ve Avusturya ve İsviçre’de yaşayan Türk yazarlardan bunlara vurgu yapmaları istenmiştir. Bu istek doğrultusunda Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Ahmet Hikmet İstanbul’u anlatan makaleler yazacaklardır batı gazetelerinde.

Aslında Osmanlı’da tarihi eserlerin korunmasıyla ilgili Ebniye kanunu Tanzimat’tan sonra çıkarılmıştı. Abdülhamit döneminde ise İslami eserlerin muhafaza edilmesine dair bir kanun çıkartılmıştı. İttihat ve Terakki yönetimi yeni bir kanun çıkararak “Türklüğü, İslamiyet’i ve şarklılığı muhafaza eden yapıların korunmasına yönelik girişimlerde bulunmuştu. Fakat bundan sonra yapılacak yapıların Türk mimari yapı tarzına ve milli sanata uygun yapılması istenmişti.

İttihat ve Terakki yönetimi Alman ve Avusturya gazetelerinde İstanbul’u anlatan reklamlar da yayınlatmıştır. Bu reklamlarda fotoğraf olarak Sultanahmet camii ve Galata Kulesi kullanılmıştır.

Turizm alanı olarak ta Bakanlar Kurulu’nun kararıyla Beyazıt, Adalar, Alemdağ, Yuşa Tepesi, Çamlıca, Boğaziçi, Pera seçilmiştir.

Deniz banyoları için yalnız erkeklere mahsus Kilyos ve Bostancı sahilleri hizmete açılmış, Belgrat ormanları piknik yeri olarak düşünülmüş.

İttihatçıların turizmi geliştirme çabaları savaş nedeniyle ülkeye turist çekmese de işgal sırasında yabancı misyon şeflerinin günlerini geçirdikleri bir mekana dönüşmüştür İstanbul. İşgal sonrasında ise Cumhuriyetin yeni oluşturduğu elit tabaka İstanbul’un turizm mekanlarından -vatandaş istifa edemese de- yararlanabilmişlerdir







Tarık Yalçın / Dünya Bülteni / Tarih Servisi

İttihatçıların turizmide bu kadar olur ancak.AH AH O mektup Ulu Hakana gelecektide dünya turizmin nasıl olcağını ondan öğrenecekti.Nu içinde yatsın rahmetli

Ellerinize sağlık teşekkürler.