Parmak izi, parmakların son eklemi ve uç kısmındaki kıvrımların meydana getirdiği bir izdir. İnsan vücudunun dış derisinde bulunan her kıvrımda ter gözenekleri vardır. Bunların her biri iç deriye kadar uzanır. Her gözenek orada çiviye benzeyen ve Papila denen iki sıralı çıkıntılarla iç deriye sanki çivi atmış gibidir. Bu sebeple dış deri hasara uğrasa, hatta tamamiyle dökülse bile, bu Papilalar yine de parmak izinin tespiti için yeterlidirler. Yine, yeni çıkan derilerdeki izler de eskisinin aynısı olurlar. Fakat iç deride bulunan papilalar tamamiyle kaybolursa o zaman parmak izini tespit etmek mümkün olmaz; zira bu durumda parmak içi kıvrımları tamamen kaybolmaktadır.
Tek yumurta ikizleri de dahil olmak üzere, her insanın parmak izi kendine özeldir. Başka bir deyişle, insanların parmak uçlarında kimlikleri şifrelenmiştir. Bu şifreleme sistemini, günümüzde kullanılmakta olan barkod sistemine benzetmek de mümkündür.
Parmak izi doğumdan önce cenin üzerinde son şeklini alır ve kalıcı yara olması dışında ömür boyu sabit kalır. İşte bu nedenle parmak izi, herkese özel çok önemli bir "kimlik kartı" sayılmakta ve parmak izi bilimi ise insanlar tarafından yanılmaz kimlik tespit yöntemi olarak kullanılmaktadır. Parmak izinin bu özelliği ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru keşfedilmiştir. Ondan önce, insanlar parmak izini hiçbir özelliği ve anlamı olmayan çizgiler olarak görmüştür.
Parmak izindeki şekiller ve detaylar, tamamen kişiye özeldir. Şu an dünya üzerinde yaşayan ve tarih boyunca yaşamış olan tüm insanların parmak izleri birbirinden farklıdır. Dahası, aynı DNA dizilimine sahip tek yumurta ikizleri dahi farklı parmak izine sahiptirler.
Parmak izi sisteminin bulunuşu çok eski tarihlere dayanır. Eski literatürde parmak izi konusunda bazı kayıtlar varsa da bu kayıtlarda parmak izinin kullanılması konusunda herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. İlk olarak Nehemiah Grew (1684), Marcello Malpighi (1686) ve j. E. Purkinie (1823) gibi anatomistler insanların parmaklarındaki kıvrımların bazı özelliklere sahip olduğuna dikkat çekmişlerdir.
Bugün kullanılan ve Henry Sistemi olarak bilinen parmak izi sistemine göre parmak izinde, beş genel biçim kabul edilir: sol halka, sağ halka, yay, çadırımsı yay ve dairesel. Bu tipler genel olarak A,T,R,U,W harfleriyle ifade edilirler.
Benzer bir parmak izi usulünü de Vucetich geliştirmiştir. Vucetich; dört temel parmak izi kabul etmiştir: Yay, iç ilmik (sola yatık ilmik), dış ilmik (sağa yatık ilmik) ve demet. Henry Faulds ve Vucetich dışında da bazı yazarlar parmak izi konusunda çalışmışlarsa da bunlar bir-iki ülke tarafından kabul edilmiştir. Henry Faulds ve Vucetich sistemi ise dünyanın birçok ülkesi tarafından kabul edilmiştir.
Parmak izi ile kimlik saptama sistemi (AFS) teknolojisi, son 25 yıldır çeşitli polis teşkilatlarında geçerliliği ispatlanmış, yasal olarak onaylanmış bir yöntem olarak kullanılmaktadır. Günümüzde geniş kapsamlı kimlik tespiti çalışmalarında parmak izi kadar isabetli sonuç veren bir teknoloji bulunmamaktadır. Parmak iziyle kimlik tespiti 100 yıldan fazladır hukuki süreçlerde kullanılmaktadır ve uluslararası geçerliliğe sahiptir.
A. A. Moenssens, Fingerprint Techniques (Parmak İzi Teknikleri) adlı kitabında parmak izinin her insana özel oluşunu şu şekilde değerlendirmiştir: "Şimdiye dek farklı parmaklardaki iki parmak izinden hiçbirinin birbiriyle aynı olduğuna rastlanmamıştır.
Kuran'da parmak izlerinin ancak çağımızda fark edilen özelliğine ve önemine dikkat çekilmektedir. Bir ayette, insanları ölümden sonra diriltmenin Allah için çok kolay olduğu anlatılırken, insanların özellikle parmak uçlarına dikkat çekilir:
''Evet; onun parmak uçlarını dahi derleyip-(yeniden) düzene koymaya güç yetirenleriz.'' (Kıyamet Suresi, 4)