"...İslami muhalefet için söylediklerimiz, Kürtçü muhalefet için de geçerli olabilir. Kürt hareketinin liderlik bayrağının Ayan reisi Abdülkadir ve Sorbonne mezunu Bedirhan beylerden Şeyh Said ve Seyyid Rıza gibilerine, ve asli etkinlik alanının başkent salonlarından Hakkari ve Dersim'in dağlarına çekilmesi, daha çok 1924 sonrasına özgü bir gelişme gibi görünüyor...
...1925 yılından sonra CHP iktidarına muhalefet, taşranın İslamcı ve tarikatçı unsurlarıyla (ve, yerel olarak, Kürt isyanlarıyla) sınırlı kalmıştır. Rejimin genel çerçevesi içinde muhalefet edebilecek aydın ve elit çevreler, bu tarihten itibaren ya sinmişler, ya yurt dışına gitmişler, ya da rejime iltihak ederek Ankara'da mevki edinmek yolunu tutmuşlardır. Muhalefetin sözcülüğü, kasaba uleması ile tarikat şeyhlerine terkedilmiştir.
Yasal bir muhalefet kadrosu içinde yer alma imkânları yokedilen İslamcılar daha radikal yollara yöneldikçe, rejimin onlara karşı yöneltmek zorunda olduğu şiddetin dozunun artacağı da doğaldır. Özellikle 1926-27'de şapka kanununa gösterilen tepkiler dolayısıyla ve 1930-31'de Menemen olayları ertesinde tüm yurtta son derece sert bastırma tedbirlerine ihtiyaç duyulmuştur.
Kolayca tahmin edileceği gibi bunlar, İslamcı (ve Kürtçü) tepkiyi daha uç noktalara itmiş, karşılıklı bir tırmanma süreci yaşanmıştır.
O devirde doğan cepheleşmenin, bugün de Türk siyasetine hâkim görünmesi ilginçtir..."
Yanlış Cumhuriyet, sayfa 85-86 / Sevan NİŞANYAN
|