Kaynak tdv islam ansiklopedisi.info
İMADETTİN ZENGÎ, (عماد الدين زنكي)
*İmâdüddîn Zengîler’in kurucusu ve ilk hükümdarıdır 1087 de Halep’te dünyaya geldi. Babası Sabyu boyundan İl-Turgan oğlu Aksungur, Sultan Alparslan zamanında Selçuklu hizmetine girmişti. Aksungur, Sultan Melikşah’ın ölümüyle başlayan taht mücadelelerinde Tutuş’u terkedip Berkyaruk’un safına geçti. Tutuş tarafından öldürüldü. Babası öldüğünde on yedi yaşındaki tek oğlu İmâdüddin, Halep Kalesi’ndeydi Musul Emîri Kürboğa “kardeşimin oğlu” dediği İmâdüddin’i himayesine alıp Musul’a getirdi.*İmâdüddin eğitimini Musul’da sürdürdü. İlk savaşını Âmid kuşatmasında verdi. Emir Kürboğa’nın ölümüyle Musul -Cezîre (Cizre) hâkimi Çökürmüşe geçti. Çökürmüş Zengî’yi himayesine aldı. Onun halefleri Çavlı ve Mevdûd b. Altuntegin zamanında da ilgi gören İmâdüddin, Musul Valisi Mevdûd’un 1111 ve 1113 yıllarındaki Haçlılar’a karşı düzenlediği seferlere katıldı. Musulda Sultan Muhammed Tapar’ın oğlu Mesud ve atabeg Emîr Ayaba’nın hizmetine girdi. Musul Valisi Aksungur onu kendisi adına Vâsıt’a ve Basra’ya gönderdi Irak Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar 1124 te Vâsıt’ı ve Basra’yı ona iktâ etti.
*Abbâsî Halifesi Billâh, Selçuklu sultanlarına karşı savaştı. Sultan Sencer’in emriyle Bağdat’a girmek isteyen Irak Selçuklu sultanı hilâfet ordusunun direnişiyle karşılaştı. Bağdat’ı kuşatan Mahmûd Tapar, Zengî’nin yardımıyla şehre girdi. Zengî Vâsıt ile Basra’ya ilâveten Bağdat şahneliğine tayin edildi
*Sultan Mahmud, Musul ve diğer idaresindeki eyaletlerin valiliğine İmâdüddin Zengî’yi getirdi ve onu atabeg tayin etti. Zengî 19 Eylül 1127 de Musul’a geldi Musul Atabegliği Zengîlerin temelleri atıldı. Zengî Artuklu hâkimiyetindeki Cezîre Nusaybin, Sincar, Habur, Harran ve Halep’i ele geçirdi. Halep’e girince babasına hürmeten sevgiyle karşılandı Haziran 1128*Dımaşk Atabegi Tuğtegin, Haçlılar’la olan mücadelesinde Suriye’yi birleştirmek istiyordu; Haçlılar’a karşı savaş bu şekilde kazanılabilirdi. Zengî’nin yolun onunla kesişti Tuğtegin’in ölümüyle Zengî, Urfa Kontu Joscelin’le anlaştı Sultan Mahmud Zengî’ye “melikü’l-garb” unvanını verdi 1129*İmadettin Zengî Dımaşk Atabegi Böri’den Haçlılar’a karşı yardım istedi Böri, Hama valisi oğlu Sevinç’e kuvvetleriyle zengiye göndertti Ancak Zengî askerleriyle Halep’e gelen Sevinç’i hapse attırdı; böylece savunmasız bıraktığı Hama’yı ele geçirdi 24 Eylül 1130.
*Zengî, Antakya-Halep arasındaki Antakya Prinkepsliği’nin hâkimiyetindeki Esârib’i fethetti. Bu kale Halep ve yöresinin güvenliği bakımından çok önemli idi. Hârim’i kuşatan Zengî, Haçlılar’ın şiddetli direnişi ve Artuklu sınırındaki olaylar yüzünden kuşatmayı kaldırdı. Mardin-Nusaybindeki Serce’ye hücum etti. Dâvûd Sökmen in Timurtaş’ın 20.000 Türkmen askerini 4000 savaşçıyla mağlûp etti. Zengî Mardin’e bağlı Dârâ’yı zaptetti.*Abbasi Halifesi Billâh ile aralarında anlaşmazlık bulunan Hille Emîri Dübeys, Sarhadda atabeg Börinin kuvvetlerince yakalandı Halife Dübeys’in teslim edilmesini istiyordu. Ancak Zengî, Böri’ye 50.000 dinar ve oğlu ile kumandalarının serbest bırakılacağını söyledi. Böri dübeysi Zengîye teslim etti Dübeys Sultan Sencer’in emriyle serbest bırakıldı. *Sultan Mahmud’un ölümüyle 1131 de Irak Selçuklu tahtı mücadeleleri Halife Billâh’ın müdahaleleriyle şiddetlendi. Zengî’ Melik Alparslan adına hutbe okunması için abbasi halifesine başvurdu melikin yaşı küçüktü ve reddedildi. Sultan Mahmud’un yerine oğlu Dâvûd geçti. Muhammed Tapar kardeşi Selçuk Şah’a karşı Atabeg Zengî’yi kendi saflarında istiyordu. Zengî kabul etti Musul’dan yola çıktı. Atabeg Karaca ile yapılan savaşta Zengî yenildi.
|