Kaynak türk tarihim.com
Ak Hun İmparatorluğu [ Eftalitler ]
*Ak Hun İmparatorluğu, tarihe Eftalitler olarak geçen, asyada varlığını sürdüren, yıkıldıktan sonra Türk devletlerinin kurulmasında rol oynayan bir devlettir Büyük Hun İmparatorluğunun parçalanmasıyla Batıya göç eden Hun kabileleri, İç Asya’dan Hazar bölgesine bir Hun hareketliliği oluşturdu. Hunlar kalabalık kitlelerle İç Asya’yı terk edip Batıya ilerliyordu. göç hareketi M.Ö. 36’da, Batı Hunlarının yıkılmasıyla başladı Hunların Kuzey ve Güney olarak bölünmesi ve Orta Asyada Hun varlığının ortadan kalkmasıyla 4. Y.Y.’a kadar devam etti.*İç Asya’dan göç eden Hunlar Hazar denizine, ve Güneye doğru ilerledi. Hazar bölgesine ilerleyen Hunlar 3. Y.Y. da Avrupa Hun İmparatorluğunu kurdular. Güneye ilerleyen kabileler ise, Orta Doğu Türkleri olarak anılan Ak Hunları kurdular.**İç Asya’dan başlayan göç hareketiyle birlikte Orta Asya’ya inen Hunlar, ezilmemek için kabileler halinde birleşerek varlıklarını devam ettirdi varlıkları tehlikeye girdiği zaman bölgedeki devletlerle savaşarak güçlerini korudular. bölgede varlığını sürdüren Hun kabileleri, 3. Y.Y. da güçlenerek söz sahibi oldular. Avrupa Hun İmparatorluğunun kurulduğu tarihlerle Ak Hunların kuruluşunu aynı tarihe dayandırabiliriz 350 li yıllarda, Afganistanın kuzeyinde siyasi bir güç haline gelen Hun kabileleri, 400’lü yıllarda birleşerek güçlenip bulunduğu bölgeyi yönetmeye başladılar. 430 yılında Aksuvar’ın yönetimiyle İmparatorluk halini aldılar. Kabile düzeninden İmparatorluk düzenine geçen, Ak Hunların kuruluşu 420 dir
Aksuvar Dönemi (430 – 470)
*Uar ve Hun kabilelerinin kararıyla yönetime geçen Aksuvar, imparatorluğu 40 yıl yönetti. Güçlü bir yönetici olması sebebiyle Epthalanos ünvanını aldı. Bizans ve İran kaynaklarında Ak Hunlardan Eftalit olarak bahsedilir.*Aksuvar, İran Sasanileriyle savaşarak İranı baskı altına aldı. Akhunlar ile Sasaniler iç içeydi 459 yılındaki iç karışıklıklarda Sasaniler, Aksuvarın baskılarıyla Firuzu tahta geçirdi. Firuz, tahta Aksuvarın desteğiyle geçti. Tirmiz ve Vasgirt bölgelerini terk ederek Akhunlara hediye etti.*Akhunlar ile Sasani ilişkileri barış içinde geçti. Firuz, kızını Aksuvarla evlendireceği sözünü verdi.*Ancak tutmayıp kızı diye Cariyesini gönderdi. Aksuvar Firuzun komutanını öldürünce Firuz Aksuvar’a savaş açtı ordularını Ak Hunların üzerine gönderdi.**Sınır kasabası Balam’ı işgal etti ancak Aksuvarla karşılaşmadan geri döndü. 10 yıl kadar Aksuvar ve Firuz arasında ciddi bir savaş yaşanmadı.* Firuz Aksuvara karşı yeni bir sefer hazırladı Aksuvar savaşta Turan taktiğini kullanarak Firuzu çevirdi. savaşı başlamadan kaybeden Firuz Aksuvardan barış istedi. Aksuvar, yalvarıp af dilemesi şartıyla savaşı bitireceğini söyledi. Firuz askerlerinin önünde diz çökerek Aksuvara savaşı bitirmesi için yalvardı. savaş başlamadan bitti ordular geri döndü Gururu kırılan Firuz tekrar savaş hazırlıklarına başladı. Bu savaş Firuz ile Aksuvarın son savaşı oldu., savaş dağlık ve yamaçlı bir arazide yaşandı ve Aksuvar, savaş yerine derin çukurlar açarak Firuz ve Askerlerinin bu çukurlara düşmesiyle savaşı kazandı Firuzu öldürüldü Aksuvar, Sasanilerle ağır bir anlaşma yaptı. Sasanilerle barış ilişkisi kurdu vefat edince . Yerine Toraman geçti.
Kabile Yönetimi (470-480)*
Akhunlar, Aksuvarın ölümüyle Hakan seçmek yerine kabile yönetimini tercih etti. Bu 26 yıllık sürede zarfında kararlar, Uar ve Hun kabilelerinin yönetim mekanizması tarafından alındı
Kabile yönetiminde Akhunlar ilerleyişe devam ederek Hindistanda Gupta devletini baskı altına alarak otoritesini güçlendirdi.Kabile Yönetimi başarılı ve istikrarlı geçti.*
Toraman (480-515)
*Toraman, uzun süre yönetimi elde tuttu. Toraman idareye geçtiğinde Akhunlar Hindistanda Guptaları baskı altına almıştı. Pencaplar yıkılmak üzereydi irlandada Mazdek isyanı baş göstermişti komünist idareyi savunan Mazdek, halkı örgütleyerek devlete karşı teşkilatlandırdı. Toraman, Ailevi değerleri ve mal özgürlüğünü ortadan kaldırma gayreti içindeki Mazdek’e tavır alarak İranın iç işlerine müdahale etti. Mazdek isyanını bastırdı, Mazdek’e inanıp* hapsedilen ve kaçıp Toramana sığınan Sasani hükümdarı Kavad’ı tekrar tahta çıkarttı.Toraman, yönetime geçtiğinde Belh şehrini egemenlik altına aldı ve Sasanilerle husumet başladı. Kuşan devleti yıkılmıştı. Toraman, Kuşan prensliklerini egemenlik altına aldı. Kuşan prensliklerinin egemenlik altına alınmasıyla Hindistana saldırdı
*480 yılında toraman Hindistanın kuzeyini egemenlik altına aldı Hindistanda devlet kuran Guptalar’a akınlar düzenledi başarı elde edilemedi.* Karaşar, Kandahar ve Hindistanın kuzeyi Akhunların hakimiyetine girdi.*Toraman Akhunları büyüterek hakim güç haline gelindi. Akhunlar en parlak dönemini Toraman döneminde yaşadı Toraman 515 te ölünce yerini oğlu Mihirakula’ya bıraktı.*
Mihirakula (515-550)
Mihirakula, yönetime geçtiğinde Budizm benimsenmişti bir Mihirakula, Gök Tanrı inancını muhafaza için Budizme sert önlemler aldı toplumu yozlaşmaktan ve Budizm inancından kurtardı*
Mihrakula Hindistan hakimiyetini genişletmek düşüncesindeydi. Mihirakula 530 da Citraküta kentini ele geçirdi mevcut toprakları koruma stratejisi izledi. durgunluk yerini gerilemeye bıraktı. 530-550 yıllarında Akhunlar saldırılarla baş etmeye çalıştıysa da başarılı olamadı
İç Karışıklık Dönemi ve Yıkılışı (550 – 567)
Mihirakulanın ölümünde Akhun sınırları Hazar Denizinin Güney Doğu köşesinden Çine ve Hindistanın kuzeyinide içine alan geniş bir alanı kapsıyordu.Mihirakula 550 de vefat ettiğinde Akhunlar dağılmaya girdiler. Akhunların yönetimindeki boşluk, bölgede güçlenen Türk İmparatorluğu Göktürk’ler ve Sasanilerin Akhun İmparatorluğunu paylaşarak Akhun İmparatorluğunu ortadan kaldırmasıyla sonuçlandı
|