|
|
Kaynak vikipedi
ADANA
Akdeniz'in İncisi Adana Türkiye'nin en kalabalık altıncı şehridir 2016 verilerine göre, 2.201.670 nüfusa sahiptir. yüzölçümü 13.844 km2'dir. km2'ye 159 kişi düşmektedir. en çok Seyhan ilçesinde 1796 kişidir. T.C. Adana Valiliğinin 2016 da 4'ü anakent Seyhan, Yüreğir, Çukurova, Sarıçam olmak üzere toplam 15 İlçesi ve belediyesi vardır. 829 mahalle bulunmaktadır. Türkiye'deki altıncı büyük metropolitan olup ticaret ve kültür merkezidir. Maden zengini 4. bölgedir krom,*demir,*manganez, kurşun*ve*çinko*yatakları önem taşımaktadır.
Adana,*Osmaniye ve*Hatay*illerini kapsayan coğrafi, ekonomik ve kültürel bir bölge olan*Çukurova'nın merkezinde bulunur. Yaklaşık 5,62 milyon insana ev sahipliği yapan bölge büyük , tarıma elverişli, geniş ve düz bir arazidir.
Adana'nın tarihçesi 3.000 yıl öncesine dayanır; arkeolojik bulgular*Paleolitik*Çağ'a uzanır Tepebağ Höyüğü*Neolitik*Çağ'da inşa edilmiştir Çukurova*bölgesindeki en eski şehirdir Adana isminden *Sümer*ve *Gılgamış Destanı'nda söz edilir; Hattuşaş*taki yazıtlara göre*Kizzuwatna, MÖ 1335 te Hititlilerin koruması altında Adana'yı yöneten ilk krallıktı. şehir*Uru Adaniya*ve sakinleri ise*Danuna olarak anılırdı. MÖ 1191-1189 da*Hitit İmparatorluğu'nun çöküşüyle başlayan batı akınları ovanın çok sayıda küçük çaplı krallıklara geçmesine neden olmuştur, Asurlular, MÖ 9. yy Persler, MÖ 6. yy MÖ 333'te*Büyük İskender;* Kilikya korsanları;*Roma*Pompey; ve*Kilikya Ermeni Krallığı bölgede söz sahibi olmuştur
Adana'nın Tarsusla bağlantısı vardır; Seyhan Nehri'ne komşu iki şehrin konumu nehir tarafından değiştirildiğinden bu şehirler aynı kent olarak anılır ve ismi de asırlara göre değişmiştir.* Romalılar döneminde Adana az bir önem arz etmekteydi bölgenin*metropolü Tarsusdu.* Pompey Magnus*devrinde şehir Kilikya korsanları için hapishaneydi. Birkaç yüzyıl sonra şehirde doğuya giden Roma askeri yolu üzerinde yerel bir istasyon kurulmuştur. MS 395'te*Romanın çöküşüyle bölge*Bizansın bir parçası haline olmuş Julius'un hükümdarlığında gelişmişti. Büyük köprülerin, yolların, hükümet binalarının, sulama ve fidanlıkların inşasıyla Adana ve Kilikya bölgenin en önemli ticaret merkezi olmuştur
Kilikyalılar devrinde Yumurtalık ve*Kozan* bölgenin büyük şehir ve yönetim merkezleriydi.
Adana tarih boyunca sırasıyla Luvi Krallığı (MÖ 1900),*Arzava Krallığı*(MÖ 1500-1333),* Hititİmparatorluğu (MÖ 1900-1200),* Asurlular(713-663 BC),*Pers*İmparatorluğu (MÖ 550-333),*Helen*Uygarlığı (MÖ 333-323), Kilikya Prensliği (178-112),*Romalılar*(MÖ 112 -395),* Bizans *(395-638; 964-1071),*Abbasiler,*Büyük Selçuklu Memlükler,*Ramazanoğlu Beyliği,*Osmanlı İmparatorluğu*ve*Türkiye'nin egemenliğine girmiştir Seyhan*ve*Ceyhan*nehirlerinin deltasında verimli sulak arazide kurulu Adana'nın tarihi, MÖ 6000 yıllarına uzanmaktadır. Adana, Antik Kilikyanın en önemli şehirlerindendir.
Hititler'den Osmanlı'ya, gelmiş geçmiş medeniyetlerin beşiğidir. Adana, adını Yunan mitolojisinde Gök tanrısı Uranus'un oğlu Adanus 'dan almıştır. Adana'ya ait en eski yazılı kayıtlara ilk defa, Anadolu yarımadasının en köklü uygarlıklarından biri olan Hitit kitabelerinde rastlanır. Boğazköy metinleri olarak bilinen MÖ 1650 lü Hitit tabletinde, Adanadan Uru Adania yani Adana olarak bahsedilir Adana isminin 3640 yıllık geçmişi vardır. eski çağlarda Seyhan nehrinin bol söğüt ağacı ile kaplı olması ve ağacın Mezopotamya kavimlerince And ağacı olarak tanınması kente Adana isminin verilmesinde etkili olmuştur. ormanlık yörelerde yaşadığına inanılan Fırtına tanrısı Adad adının, ormanları bol Toroslar ile Seyhan nehri bölgesinin oluşturduğu Adana yöresine isim olarak verildiğine inanılmaktadır.
Fenikeliler bölgeye efendi anlamına gelen tarım ve bitki tanrısı Adonis'in adını vermişlerdir. Adana, Yontma Taş Devri'nden bu yana yerleşim yeridir Kilikya'nın en eski yerleşim merkezi Tepebağ Höyüğü ilk çağlardan kalmadır. Höyükte rastlanan surlar Neolitik çağda kent dönemine ışık tutmaktadır. Kilikyada yapılan arkeolojik araştırmalarda on değişik uygarlık ile devlet, krallık, beylik ve padişahlık gibi siyasi güçler görülmüştür. Kilikya'yı egemenlik altına alan medeniyetler şunlardır Luvi Kizzuvatna Hitit Asur Krallığı, Pers İmparatorluğu, Helenistik Dönem, Roma , Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Ramazanoğlu Beyliği ve Osmanlı Orta Çağ'da da Adana eski önemine devam etmiş, İpek Yolu'nun buradan geçmiştir
Ortaçağda buraya egemen uygarlıklar şunlardır: Doğu Roma devri (395 - 638), Selçuklular Devri (1071 - 1097). Bu dönemde uygarlıklar Kilikyada egemenlik savaşları yapmışlardır. 7. yüzyılda şehir Araplarca ele geçirilmiştir. Arap kökenli kaynağa göre şehrin ismi Yazene'nin torunu Ezene'den gelmektedir. Bizans*964'te Adana'yı yeniden ele geçirmiştir.*1071'de*Alp Arslan'ın*Malazgirt Meydan *zaferinin ardından*Selçuklular Bizansın büyük bir kısmını hakimiyet altına almıştır. 1071 yılından bir süre önce Adana'ya ulaşıp şehri ele geçirmişlerdir; ve 1097'de*Birinci Haçlı Seferi önderi*Tancred*Adana'yı ele geçirene kadar şehri ellerinde tutmuşlardır. 1132 de*I. Levon*komutası altındaki Kilikya Ermeni Krallığı tarafından ele geçirilmiştir.
1137'de bölgeye Bizans kuvvetlerince el konulmuştur Ermeniler 1170 lerde şehri yeniden hakimiyet altına almışlardır. 1268'de şehri yıkan*şiddetli bir deprem*olmuştur Deprem sonrası Adana yeniden inşa edilip 1359'a kadar Kilikya Ermeni Krallığı'nda kalmıştır yapılan barış antlaşmasıyla şehir III. Konstantin tarafından* Memlük Sultanı'na devredilmiştir. Memlüklülerin şehre girmesiyle birçok Türk ailesi Adana'ya yerleşmiş Ramazanoğulları*Osmanlılar Adana'yı ele geçirene dek şehirde hüküm sürmüştür I. Dünya Savaşı'nda Adana ve çevresini*Fransa işgal edmiş Atatürk'ün*Kurtuluş Savaşındaki başarısı sonucu yapılan 20 Ekim 1921*Ankara Anlaşması*ile Fransa, Adana ve çevresinden çekilmek zorunda kaldı (5 Ocak 1922).
II. Dünya Savaşında 30 Ocak 1943 İngiltere*Başbakanı* Churchill*ve İnönü, Adana'ya 23 kilometre uzaklıktaki Yenice'de bir araya gelmiş Churchill, Türkiye'nin II. Dünya Savaşı'na katılmasını istemiş, İnönü bunu reddetmiştir. bu zirve Adana Buluşması olarak bilinir. 1955 te *Demokrat Parti*hükumetinin*ABD ile yaptığı anlaşmada, Adana'nın 10*km doğusundaki İncirlikte *NATO Hava Üssü kuruldu. Soğuk savaşta 1991*Körfez Savaşı'nda ve 2003*Irak Savaşı'nda kullanılmıştır. 1956 da*Seyhan Barajı*ve Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı.
1998 yılında 6.2 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi Ceyhan Depremi*olarak bilinen depremde çoğu Ceyhan'da olmak üzere 145 kişi yaşamını kaybetti.Adana, 1986 da çıkarılan kanun ile*büyükşehir* unvanı kazandı. Başlangıçta Seyhan*ve*Yüreğir Adana Büyükşehir Belediyesi'ne dahil edildi. 2004 te çıkarılan 5216 sayılı kanun ile 5 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.
Kaynak vikipedi
AYDIN
Aydın,*Türkiye'nin bir en kalabalık yirminci şehridir 2016 itibarıyla 1.068.260 nüfusa sahiptir.
Aydın İlinin yüzölçümü 8.116*km²'dir km²'ye 132 kişi düşmektedir. Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe:452 kişi ile Efeler'dir Aydın Valiliği'nin denizden yüksekliği: 92 m.'dir. 2016 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, toplam 670 mahalle bulunur
Ege Bölgesi'nde yer turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir.*Didim*ve*Kuşadası Türkiye'nin iki önemli turizm merkezidir aydın ilini Plakası 09'dur. Aydın, Türkiye'nin ilk demiryolu kurulan şehridir. çok sayıda tarihî eser bulunur. Türkiye'nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli buradadır Nüfus bakımından Ege Bölgesi'nin*İzmir*ve*Manisa'dan sonraki 3. büyük ilidir. 17 ilçesi bulunur.
Aydının eski isimleri*Tralleis*ve*Güzelhisar*olup 14. yüzyılda* kurulan*Aydınoğulları döneminde ismi Aydın olarak değişmiştir.*Herodot*Aydın ili ile ilgili “Bizim yeryüzünde bildiğimiz en güzel gökyüzünün altı ve en güzel iklimin bulunduğu yer” demiştir.*Evliya Çelebi*Dağlarından yağ, ovalarından bal akar.” demiştir. Aydın; çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmış, Antik Çağda*Afrodisias,*Milet,*Didyma,,*Priene,*Magnesia gibi önde gelen kentlerdir. Bugünkü Aydın,*Tralleis Kenti*ile birlikte MÖ 2500 yılında* Hititler* zamanında gelişmiş, 8. yy *Lydia*zamanında en parlak çağını yaşamıştır.*Selçuklularla*birlikte Türk uygarlığının eserleriyle donatılmıştır.* Aydınoğulları*zamanında şehrin adı Aydın Güzelhisarı olmuş, Aydın adını almıştır.
1811’de İzmir, Saruhan (Manisa), Menteşe (Muğla), Antalya, Isparta sancaklarını kapsayan eyaletin merkezi oldu. Kurtuluş Savaşında 1923 te Aydın vilayet olmuştur. 1987 yılında Buharkent* ve* İncirliova,*1990 da Karpuzlu,*Köşk*ve Yenihisar ilçeleri kuruldu.Yenihisar ilçesinin adı 1997 de Didim*olarak değiştirildi.2012 de Efeler*ilçesi kuruldu. Yine aynı kanun ile Aydın'da büyükşehir belediyesi kuruldu ve*2014 Türkiye yerel seçimlerinde büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.
Kaynak vikipedi
ARTVİN
Artvin, Doğu Karadeniz Bölümü'nde bir*ildir. Türkiye'nin*Gürcistan'la olan sınırında yer alan kuzeydoğu köşesidir. Doğusunda*Ardahan*ili, güneyinde*Erzurum*ili ve batısında*Rize*ili vardır.
İl Nüfusu: 168.068'dür. nüfusun %62,4'ü şehirde yaşamaktadır. İlin yüzölçümü 7.393 m²'dir. İlde km²'ye 23 kişi düşer sayı merkez ilçede 30'dur. İl merkezinin denizden yüksekliği: 530 m.'dir.
2016 da TÜİKe göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 9 belediye, 38 mahalle 320 köyü vardır. Yüzey şekilleri engebelidir. İklim fazladır. en önemli akarsuyu, Çoruh Nehridir. Artvin boğalarıyla meşhur olup simgesi boğadır. Artvin topraklarının %55’ini ormanlık alanlar kaplar Murgul'da* bakır*madeni vardır.
Tarihte*Livane*ve*Çoruh*adıyla bilinen Artvin il nüfusunu*Gürcüler,*Hemşinliler,*Kıpçak Türkleri,*Ahıska Türkleri*ve*Lazlar oluşturur.
Millî parklarıyla ünlüdür.*Şavşat*ilçesindeki Karagöl Sahara Millî Parkı*içerisindeki Şavşat ve Borçka görülmeye değerdir. Efeler-Gorgit Tabiatı Alanı Camili*yöresi*Birleşmiş Milletler Eğitim, ve Kültür Örgütü*tarafından biyosfer rezerv alanı olarak belirlenen*Türkiye'deki tek bölgedir dünya mirasıdır
Artvin ili, inanışa göre İskit beylerinin adını alarak, önce*Artvani, sonra Osmanlı zamanında Artvini adını almıştır. bir önceki adı Çoruh olup,*15 Şubat*1956 da Artvin olmuştur. Toprak yapısının elverişsizliği ve bilim merkezlerinden uzaklığı nedeni ile planlı ve bilimsel tarzda arkeolojik çalışmalar yapılamamıştır.
1933 ve 1955 te *Yusufeli*ve*Şavşat*yörelerindeki bakır baltaların MÖ 3000-4000 yıllarına ait olduğu sanılmaktadır. tunç baltaların MÖ 3000-2000 yıllarına ait oldukları bilinmektedir. Artvin ve çevresi *Cilalı Taş Devri'nden başlayarak* Bakır,*Tunç*ve*Demir*çağlarını yaşamıştır. MÖ 10 bin ile 8 bin yıllarından kalma*Cilalı Taş Devri'ne ait insan izleri vardır Artvin’e egemen ilk kavim*Hurrilerdir. MÖ 2000 yılından başlayarak Hurriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuşlardır.*Hititler MÖ 1360’tan itibaren 20 yıl sürdüğü seferler ile Artvin’i ele geçirmiştir.* Urartular, kuzey sınırlarını Artvin’e kadar genişlettiler. Ancak *İskitlere dayanamadılar ve yıkıldılar.
İskitler, Artvin’i ele geçirerek bu alanı askeri üs olarak kullandılar İskitler sonrası*Arsaklar*Artvin’e egemen oldu.*Şamanist*olan bu sülale MS 350’li yıllarda*Bizans etkisinde kalarak*İsevi*dinini kabul ettiler. Bizans’ın tahakkümüne girdiler. 575 te Hazar Türkleri*Çoruha egemen oldular.* hz Osman döneminde İslam orduları kumandanı Mesleme Oğlu Habib Bizans’ı yenerek*Şavşat,*Ardanuç, ve*Artvin’i ele geçirdi.*Emeviler*döneminde Hazarlar ile birleşen Artvin halkı İslam ordularına direndi. 786’da*Abbasi*Halifesi*Harun Reşid Çoruh bölgesini başkenti Bağdat’a bağladı. 853-1023 te Artvin'de Bagratlar ve Sac adlı Abbasilere bağlı iki beylik kuruldu. Sac emirliği yıkılınca Artvin tekrar Bizansa geçti.Alparslan*1064’te*Gürcistan*seferine çıkarak*Çoruh*boylarını ele geçirdi.
Alparslan’ın ölümüyle Bizans’tan yardım alan Gürcü Kralı Gorgi Artvin’i tekrar ele geçirdi 1081’de* Melikşah’a yenilince Melikşah’ın desteği ile Çoruh’uda içine alan* Erzurum*-*Bayburt*-*Kars merkezli*Saltuklu Beyliği*kuruldu. Türk nüfusu Artvin’e yayıldı. Büyük Selçuklunun yıkılışı sonrası Artvin*Azerbaycan*merkezli İldeniz Atabeyliğine bağlandı. 1263’te*Kubilay*Artvin’i ele İlhanlı*topraklarına kattı. 1265’te Kıpçak Türkü olan Sark is yörede Çıldır Atabeyliğini kurdu. Artvin ilinin Osmanlı yönetimine ne zaman geçtiği konusunda kesin bir bilgi ya da yoktur.*Sultan Mehmed Trabzon İmparatorluğu'nu yıkarak Karadeniz sahil kıyısını ve Artvin ilini ele geçirmişdir. Artvin, Yusufeli, Ardanuç, Borçka,*Çıldır Atabeyliği'nin elindeydi
I. Selim*Trabzon valisiyken Gürcistan seferinde Batum’un güneybatısındaki Güney Kalesini ele geçirmiştir. sancak kuran I. Selim sancağa* Borçka,*Hopa*ve Artvin’i bağlamıştır. 1534'te Erzurum beylerbeyi Mehmed Han, Yusufeli civarına akınlar yapmıştır. Ardanuç Atabeyi II. Keykavus ayaklanınca I. Selim’in oğlu padişah*I. Süleyman* ikinci veziri*Kara Ahmet Paşayı isyanı bastırmakla görevlendirmiştir. Kara Ahmet Paşanın ikinci seferi ile Pert-Eğekte adlı ilk Livane Sancağı kuruldu. 1549-51 yıllarında Şavşat-Yusufelinde Ardanuç bölgesi iki yıl kadar II. Keykavus’un elinde kaldı. 13 Haziran 1551 günü*Ardanuç Kalesini fetheden Erzurum Beylerbeyi İskender Paşa bölgeyi Osmanlı'ya kattı.
Artvin ve çevresi yaklaşık 250 yıl Osmanlıda kalmıştır. 1828 Osmanlı-Rus savaşı sonucu imzalanan*Edirne Anlaşması*ile Ahıska Osmanlıdan çıkınca*Çıldır eyaleti kaybedildi Artvin, Borçka, Ardanuç, Şavşat ve Yusufeli Osmanlıda kaldı. Rusların güneye inme ve dünya imparatorluğu yaratma planı ile 1877-78 (93 Harbi) Osmanlı-Rus savaşı çıktı. 24 Nisan'da Rusya* Kars,* Ardahan*ve*Batum’u işgal etti Türk topraklarına ilerledi 2 Mayıs 1877’de 800’den fazla asker şehit edildi Ardahan çevresini ele geçiren Ruslara karşı Artvin halkı Ardanuç ve Şavşat’a doğru göç etti
Şıpka geçidinde hatalı hatlar kuran Süleyman Paşa yüzünden Ruslar Doğu Anadoluya ilerledi Osmanlı barış teklifinde bulunmak zorunda kaldı.
3 Mart 1878’de Osmanlı ile Rusya arasında 29 maddeden oluşan*Ayastefanos Antlaşması imzalandı. 19. maddesinde yer alan 245.207.301 altın tazminatını ödemeyen Osmanlı, Kars, Ardahan, ve Batum topraklarını Rusya’ya tazminat karşılığı vermek zorunda kaldı. barış Avrupanın çıkarına aykırı düşünce 23 Aralık 1878’de*Berlin Antlaşması*imzalandı. Kars, Ardahan, ve Batum Rusyaya geçti. 8 Şubat 1879’da Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan*Büyük Muhaide anlaşması*ile Kars, Ardahan, ve Batum’da yaşayan Türkler batıya doğru göç etti 1924*te sancaklar vilâyete dönüştürülünce Artvin vilâyet oldu. Artvin vilâyeti 1 Haziran 1933'te lağvedildi ve bir kaza merkezi olarak merkezi*Rize olan Çoruh vilâyetine bağlandı. Bu durum 3 yıl sürdü. Artvin 4 Ocak*1936*tarihinde yeni kurulan*Çoruh*vilâyetinin merkezi oldu.*1956 yılında Çoruh adı kaldırıldı ve ilin adı Artvin oldu
Kaynak vikipedi
ANTALYA
Türkiye'nin Akdeniz kıyısındadır Türkiye'nin en kalabalık beşinci şehridir 2016 sonu itibarıyla İl Nüfusu: 2.328.555'dir. İlin yüzölçümü 20.177*km2'dir.*İlde km2'ye 115 kişi düşer Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 5067 kişi ile Muratpaşa'dır. 19 İlçe ve belediye, toplam 910 mahalle bulunmaktadır. Plaka kodu 07 dir Antalya Körfezi'yle*Batı Torosların*arasında kurulmuştur. Yüzölçümüyle Türkiye'nin altıncı büyük ilidir. Güneyinde*Akdeniz, batısında*Muğla, kuzeyinde*Burdur*ve*Isparta, kuzeydoğuda*Konya, doğuda ise*Karaman*ve*Mersin* vardır.
Antalya 1980 den sonra iklim ve turizm ile hızla gelişmiş ve il*Türkiye'nin en kalabalık beşinci ili olmuştur.Antalya'da ekonomik hayat ticaret, tarım ve turizme dayalıdır.
Antalya tarih öncesinden pek çok medeniyeti barındırmıştır ve en çok antik kent bulunan ildir.*Likyalılar,*Lidyalılar,*Bergamalılar,*Romal ılar,*
Bizanslılar,*Selçuklular,*Osmanlılar ve Cumhuriyet hakimiyetinde bulunan Antalya başkentlik yapmamıştır. Antalya Akdeniz ikliminin*etkisindedir Yerleşim yerleri haricindeki il toprakları tahıl* tarlalarıyla kaplı*platolardan*oluşur.
TSK*Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı 3. Piyade Eğitim Tugayı Komutanlığı ve*Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı Hava Meydan Komutanlığı Antalya'dadır Antalya*2015*yılı*G-20 Zirvesi'nin ve*Expo 2016'nın ev sahibidir.
Helenistik*dönemde*Bergama Kralı*II. Attalos(MÖ 159-138), askerlerine "Gidin ve bana yeryüzündeki cenneti bulun." der. Askerlerin gösterdiği yer bugünkü Antalyadır II. Attalos, bölgede bir liman şehri kurdurur ve kent, kurucusu Attalos'un adıyla "Ataleia" olarak adlandırılır. Şehrin adı Arap kaynaklarında "Antaliye"Türk kaynaklarında ise "Adalya" olarak geçer. Yerleşme, 20. yüzyılın ilk çeyreğinden başlayarak "Antalya" olarak adlandırılmıştır. Antalya adı*biyolojide* takson*epiteti*antalyaensis, antalyensis, *biçimlerinde geçer.*Anadolu'da insana ait bilinen en eski yerleşim alanlarından bir tanesi Antalyaya 30*km kuzeybatıdaki*Korkuteli*yolu üzerinde*Toros Dağlarının Akdeniz'e yamaçlarında bulunan*Karain Mağarası'dır. Tarihi yaklaşık 500 bin yıl kadar geriye, Eski Taş Çağı'nın ilk dönemlerine rastlar Karain'de mağara adamlarına (homo sapiens) kemik kalıntıları ele geçmiştir. Bunlar, Anadolu'daki en erken*fosilkalıntılarıdır.
Bölgenin en eski tarih buluntularını içeren Karain Mağarası,*Eski Taş Devri*ve*Cilalı Taş Devrinden,*Beldibi Mağarası*Orta Taş Çağından*veriler sunarken;*Bademağacı Höyüğü'ndeki kazılarda Cilalı Taş Çağı yerleşimlerine, insanın yerleşik hayata geçişinin ilk izlerine rastlanır. Bunlara*Karataş,*Sema höyük'teki kazılarla elde edilen*Erken Tunç Çağı bulguları eklenince, bölgede*Eski Taş Çağından*zamanımıza kadar kesintisiz bir uygarlık vardır. Anadolu'da ilk siyasi birliği sağlayan*Hitit Devleti'nin*kurulduğu dönemde yazı, Anadolu'ya gelmişti.*Anadolu'nun ortasında kurulan Hitit devletinde Antalyanın tarih sahnesine çıkışı Hitit krallarının Batı Anadolu seferleriyle başlar.
Antalya il sınırları içinde kalan* Perge,*Kesros,* Patara*gibi eski coğrafya adlarının Hitit çağından kalma olduğu MÖ 1267-1237 yıllarında hüküm sürmüş Hitit Kralı*III. Hattuşili'nin yıllıklarından öğrenilmiştir.* Hititler "Akdeniz*sahiline kadar uzanmışlardır Hititlerin yıkılma sebebi deniz kavimleri göçüdür*Akalıların bölgeye göç ettiklerinden*Yunan mitolojisinde*söz edilir.*Truva Savaşları'ndan sonra Aka boylarının Pamfilya'ya geldikleri;*Perge*Aspendos*ve*Selge'yi kurdukları söylenmektedir Bölgeye Pamfilyalılar yerleşmeden MÖ 7. yüzyılda Rodoslular ve Dorlular Kumluca*ve*Çıralı bölgesini kolonileştirdi Eski Yunan kaynaklarında geçmektedir. Kumluca yakınlarındaki*Rhodiopolis*kenti bunun kanıtıdır
Kaynak vikipedi
ANKARA
Ankara,*Türkiye'nin*başkenti*ve en kalabalık ikinci*ilidir Nüfusu 2016 itibarıyla 5.346.518 kişidir.25 ilçe 1433 mahalle bulunmaktadır. Türkiye'nin merkezine yakındır ve Batı Karadeniz Bölgesi'ndeki kuzey kesimleri hariç, büyük bölümü*İç Anadolu Bölgesi'ndedir Yüzölçümü olarak ülkenin üçüncü büyük ilidir. Etrafı*Bolu,* Çankırı,*Kırıkkale,*Kırşehir,* Aksaray,*Konya*ve*Eskişehir ile çevrilidir. Ankara başkent ilan edilmesinin ardından 13 Ekim 1923 'ten sonra hızla gelişmiş Türkiye'nin ikinci en kalabalık ili olmuştur. Cumhuriyeti'n ilk yıllarında ekonomisi*tarım*ve*hayvancılığa*dayanan ilin topraklarının yarısı tarım amaçlı kullanılmaktadır. Ekonomik etkinlik *ticaret*ve*sanayiye*dayalıdır. Tarım ve hayvancılık azalmaktadır.
Ankara ve civarındaki kamu ve özel sektör yatırımları, başka illerden nüfus göçünü teşvik etmiştir.*Cumhuriyetten günümüze, nüfus ülke nüfusunun iki katı artmıştır. Nüfusun dörtte üçü hizmet sektörü memuriyet, ulaşım, haberleşme ve ticaretde, dörtte biri sanayide, %2'si tarımda çalışır. Sanayi,*tekstil,*gıda*ve*inşaatta yoğunlaşmıştır. Günümüzde savunma, metal ve motora yatırım yapılmaktadır. Türkiye'nin en çok üniversiteye sahip ili Ankara'da, üniversite diplomalı kişi oranı ülke ortalamasının iki katıdır. eğitimli nüfus teknolojik iş gücünü oluşturur. Ankara'dan* otoyollar,*demir yolu*ve hava yoluyla diğer şehirlere ulaşılır. tarihi 10 bin yıl öncesine,*Eski Taş Çağı'na ulaşan Ankara, tarih öncesinden günümüze dek pek çok medeniyeti barındırmıştır.* Hititler,* Frigyalılar,*Lidyalılar,*Persler,*Galatlar,*Romalı lar,*
Bizanslılar,*Selçuklular,*Osmanlılar*ve Cumhuriyet
Tektosagların ve Cumhuriyetin başkenti olan Ankara Frigyalıların başkenti*Gordion, ili içinde yer alır. Bayezid'in Timurlenk'e yenik düştüğü*Ankara Muharebesi*Çubukda ve*Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası*Sakarya Muharebesi*Polatlıda yapılmıştır. İlin Batı Karadeniz Bölgesi'nde yer alan kuzey kesimleri haricindeki büyük kısmı İç Anadoluda yer alır ve*kara iklimine*sahiptir. il topraklarının büyük kısmı*tahıl*tarlalarıyla kaplıdır İlin doğal güzellikleri korumaya alınmış, dinlenme ve eğlence amaçlı kullanıma sunulmuştur. İlin adını taşıyan*tavşanı,*keçisi*ve*kedisi*dünya çapında bilinir,*armudu,*çiğdemi, yerel yemeklerden*Ankara tavası*ve Kızılcahamam ve Beypazarı'nın maden suyu ise ülke çapında tanınır.
Ankara ilinde tarih Eski Taş Çağına uzanmaktadır. Bu döneme ait eserlere Gâvurkale, Ergazi, Lodumlu ve Maltepe'de rastlanmıştır. Polatlıda, MÖ 3000 yıllarına ait insan yerleşmelerine rastlanır.
Hint-Avrupalı*bir kavim olan*Hititler*(MÖ 1660-1190), Anadolu'ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir. Hititlerin Anadolu’ya göç tarihleri, bilinmemektedir.Ankara ve çevresinde Hititlere ait kalıntılar Balıkhisar, Ballıkuyumcu, Bitik, Karaoğlan, Gâvurkale*ve*Külhöyükleridir. MÖ 2. bin yılın sonlarına doğru Hititler çökmüş yerini* Friglere*bırakmıştır MÖ 2. binyılın sonlarında bölgede, hızla büyüyen Frigya*kasabası vardı.Frig Krallığı'nın başkenti Gordion*kentinin kalıntıları* Polatlı'nın 29 kilometre kuzey batısındadır Gordion, en parlak dönemini*Frigya Kralı Midas*zamanında (MÖ 725-675) yaşamıştır Ankara'da,*Friglere ait kalıntılar arasındaki Yumurtatepe Tümülüsü'nün bulunduğu yer stratejik bir noktaydı Frigler, MÖ 700'lü yıllarda* Kafkaslardan gelen* Kimmerler*tarafından ortadan kaldırıldı.
Kaynak vikipedi
Amasya
Amasya,*Karadeniz Bölgesi'ndedir 2014 te 321.913 nüfusa sahiptir. Merkez ilçe 135.950 nüfusa sahiptir. Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alır.*Anadolu'nun eski yerleşim alanlarındandır Hititlerden*başlayarak çeşitli uygarlıkların merkezi olmuştur. en eski adı, günümüze hiçbir değişikliğe uğramadan gelen Amasya’dır. Eski kayıtlarda Amesseia - Amacia - Amaccia ismi okunmaktadır. Amasya ismi Pers,*ve*Roma*dönemlerindeki sikkeler*de görmek mümkündür. sikkelerde Amaccia veya Amacia isimlerine rastlanılır Amasya’nın fethinden önce ve sonrasında Türkler, Amasseia’yı ,*Türkçede söylendiği gibi Amasya yapmışlardır. MÖ 60 ve MS 19. yıllarda Amasya'da doğduğu bilinen ve Coğrafya mucidi *Strabon, Amasya’dan Amasseia olarak söz etmektedir.
Strabon'a göre Amasya ismi, burada yaşamış bir*Amazon*kraliçesi Amasis'den gelmektedir. Yunan ve Roma sikkelerinde isim zamanla Amaseia, Amassia ve Amasia olarak değişmiş Türkler Amasya olarak adlandırmışlardır. Amasya'da bugüne kadar 19 farklı devlet yaşamış
Amasya şehrinin kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte yerleşim Hitit dönemine kadar uzar Seloukoslar*döneminde önemli bir konuma sahip olan yerleşim M.Ö 281 de Pontus Krallığı'na başkentlik yaptı. M.Ö 70 yılında general*Lucius tarafından*Romaya katıldı. M.S 3. yüzyılda yerleşim önemli bir dini merkez oldu 4. yüzyılda Roma ikiye bölününce*Doğu Romaya katıldı. 712 yılında Arap ordularınca ele geçirildi kısa süre sonra*III. Leon*tarafından yeniden Bizansa katıldı. 11. yüzyıl sonlarına kadar Bizansta kaldı.
1071 de Malazgirt Muharebesi*sonrasında Anadolu'nun birçok şehri gibi Amasya'da Türklere geçti.*Artuk Bey tarafından ele geçirilen yerleşim Danişmend Gaziye bırakıldı. 1080 yılında Danişmendliler Beyliğine katıldı. Şehir*II. Kılıç Arslan tarafından 1175 te*Anadolu Selçuklulularına katıldı. Kılıçarslan tarafından oğlu Nizâmeddine bırakılan yerleşimi 1193 te Kılıçarslan'ın diğer oğlu Rükneddin ele geçirdi. 1237 deki başlayan*Babai Ayaklanması'nda isyancılara geçen yerleşim 1240 da Selçuklu kuvvetlerince yeniden ele geçirilmiş, isyanın ele başlarından*Baba İshak yakalanarak* Amasya Kalesinde*idam edilmiştir. Babai Ayaklanması güçsüzleşen Selçuklular 1243 te Kösedağ Muharebesi*ile Anadolu'da güç kaybetmis, 14. yüzyıl başlarında Amasya şehri*Moğollarca yönetilmiştir
Kısa süreliğine*II. Gıyaseddin Mesud'un oğlu Tâceddin tarafından ele geçirilen yerleşim sonrasında*Eretna Beyliğine katıldı. 14. yüzyılın ikinci yarısında yerleşim Emîr Hacı tarafından ele geçirildi. Şadın ölümüyle oğlu Ahmed, Osmanlı hükümdarı*I. Bayezid'tan destek istemiş şehri*Kadı Burhâneddin’e karşı savunmuştur. Osmanlı-Kadı Burhaneddin mücadelesi sonrası Amasya 1393 te Osmanlıya katıldı. Şehrin idaresine şehzade*Çelebi Mehmed*getirildi. 1402 *Ankara Savaşından sonras Çelebi Mehmed Amasya'ya çekildi.*Fetret Devrinde kardeşleriyle ve beyliklerle mücadelesini 1413 yılına kadar Amasya'dan sürdürdü. Osmanlıda birçok padişah Amasya'da dünyaya gelmiş ve şehzadelik yapmıştır.
Amasya'nın Osmanlı tarihinde büyük öneme sahiptir.*I. Mehmet,*II. Murat,* Sultan Mehmet,*Yavuz gibi padişahlar Amasya'da şehzadelik yapmışlardır.15. yüzyılda bir *Rum Eyaletinin*merkez şehri oldu. Amasya 16. yüzyıl sonlarına kadar Osmanlılar'ın doğu sınırında stratejik bir öneme sahipti. 1520 de Amasya 48'i Müslüman, 4'ü gayrimüslim olmak üzere toplam 52 mahalleden oluşan bir şehirdi 1555 Amasya Antlaşması*burada imzalandı Şehir,*Celali isyanlarında 17. yüzyıl başlarında tahribata uğradı. Bundan sonra önemli bir olayın yaşanmadı bir sancak merkeziydi 19 Mayıs 1919 Samsun'da başlayan Kurtuluş Savaşı'nın ilk adımı, 12 Haziran 1919 da*Mustafa Kemal'in Amasya'ya gelmesiyle devam etmiştir.
Kurtuluş mücadelesinin planları hazırlanmış,*Erzurum ve*Sivas Kongresi'nin toplanmasına karar verilmiş, 22 Haziran 1919 Amasya Genelgesi" ile "Milletin İstiklâlini Yine Milletin Azim ve Kararı Kurtaracaktır"denilerek*Millî Mücadeleye geçilmiştir., Amasya, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda ilk önemli adımın atıldığı yerdir 1923 yılında yeni kurulan*Türkiye Cumhuriyeti' nde *Amasya şehir oldu.
Kaynak vikipedi
AĞRI
Ağrının Kürtçe ismi Agirîdir**Doğu Anadolunun bir*ilidir. Adını Ağrı Dağı'ndan almıştır. 1834 te bucak, 1869 da ilçe 1927 de il olmuştur. İlin doğusunda*İran, kuzeyinde*Kars, kuzeybatıda* Erzurum, güneybatıda*Muşve*Bitlis, güneyde* Van*ve kuzeydoğusunda*Iğdır *bulunur Vali Süleyman Elbandır Yüzölçümü*-*11,376*km2*dir Nüfus*549.435*- Kır 249.807*- Şehir 299.628 dir nüfusun %58,7'si şehirde yaşar. yüzölçümü 11.099 m²'dir. İl merkezi Ağrı'nın denizden yüksekliği: 1630 m.'dir. İlin rakımı en yüksek ilçesi Diyadin'dir (1933 m.). 2017 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 12 belediye, 99 mahalle ve 562 köyü vardır. Orta Asya kavimlerinin Anadolu'ya girişlerinde Ağrı, bir geçiş olmuş, birçok medeniyete sahne olmuştur.
medeniyetler Ağrı'yı giriş kapısı olarak gördüklerinden köklü bir uygarlık oluşmamışdır.
Bölgede Hititler'in güçlerini yitirmeleri üzerine, MÖ 1340 - MÖ 1200 tarihlerinde*Hurriler bölgeye yerleşmişdir. Hurriler krallık merkezi olan*Urfa'dan uzak olan Ağrı'yı elde tutamamışlardır. En köklü uygarlığı*Urartular*oluşturmuştur. Urartular Van Gölü'nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkelere Kral İspuini döneminde (MÖ 825 - MÖ 810) seferlere başlamış,*Kral Menua*döneminde (MÖ 810 - MÖ 786) akınlar ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden yollar üzerindeki kaleler, seferlerin önceden planlandığını göstermektedir. Ağrı Dağı'nın yamaçlarında, *Karakoyunlu* köylerinin arasındaki Urartu yazıtı Kral Menua'nın bölgedeki egemenliğinin kanıtıdır.
MÖ 712 de *Kızılırmak*boylarına kadar uzanan*Kimmerler, Ağrı'da hakimiyet kurmuşlardır.*Medler*(MÖ 708 - MÖ 555)*Asur Devleti'nin yıkılması ile Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır. Medler'in yıkılması ile Persler;*Büyük İskender'in Pers Kralı*lll. Darius'u MÖ 331'de yenerek Anadolu'yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender'in ölümüyle Ermeni ve Gürcüler*bölgeyi ele geçirmişdir. Murat Nehri* ve*Doğubayazıtta yerleşmişlerdir. Arsaklılar*ve* Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur. Bölge,*Halife Osman* zamanında*İslam orduları tarafından fethedilmiştir.
Abbasiler'in kontrolündede kalan Ağrı,Bizansa geçmiş 1071*Malazgirt Muharebesinde bölgeye Türk boyları gelmiştir. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre*Sökmenli Devleti'ne geçmiştir. 1027 - 1225 te Ani*Atabekleri,*1239'da*Cengizliler, 1256 - 1358 de İlhanlı ve*Celaliler*Ağrı'da hüküm sürmüştür İlhanlılar kurultaylarını Ağrı Dağı'nda yapmış, Anadolu ve*İran'ı buradan yönetmişlerdir. 1393'te*Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir. 1405 1468 de Ağrı,*Karakoyunlu*topraklarında yer almış, Karakoyunlular yıkılınca*Akkoyunlu egemenliğine geçmiştir. Ağrı, 1514'te*Çaldıran Muharebesi* sonrası* Sultan Selim* tarafından* Osmanlıya katılmıştır. Osmanlıda*Şorbulak*olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında*Karakilise*olarak değiştirilmiştir.*
Karabekir Paşa zamanında Karakilise ismi değiştirilerek*Karaköse*diye adlandırılmıştır.[
Nuh Tufanı*ile ilgisinden dolayı*Tevrat'ta adı geçen*Ararat Dağı*ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinde olduğu sanılır ve Ağrı'ya batılılar Ararat der 5165 m. yüksekliğiyle Türkiye'nin en büyük dağı olan*Ağrı Dağı*da il sınırlarındadır.
Kaynak vikipedi
AFYON
Afyonkarahisar eski ve halk arasındaki ismiyle*Afyon,*Mermercilik*ve*gıdada*isim
yapmıştır.*2005*te Afyon ismi Afyonkarahisar olarak değiştirilmiştir. Belediye başkanı Burhanettin Çobandır (AK Parti) Yüzölçümü*-* 1.025*km2* Rakım1.021*m*Nüfus*(2016) 290,706*- Kır 65,738*- Şehir 224,968 Kentin tarihi M.Ö. 3000 yılına uzanır M.Ö. 2000 dönemlerinde*Hattiler egemenliğindeki yerleşim, M.Ö. 2. bin ortalarında*Hititler' in denetimine geçmiştir. Hititler yıkılınca M.Ö. 1000 yılında yerleşim*Frig egemenliğine girdi. Frigler döneminde kale içine "Akronium" ismi verilmiştir M.Ö. 6. yüzyılda Frigler'in egemenliği bitmiş ve Pers hakimiyetine geçmiştir. Pers egemenliği, M.Ö.*333*te Makedon Kralı III. Aleksandros'la yapılan*İssos yenilgisiyle son bulmuştur.
M.Ö.*30*da bölge*Roma İmparatorluğuna girmiştir. Romalılar döneminde "Akroenos" adını almıştır. Roma İmparatorluğu' nun M.S. 395 te bölünmesiyle yerleşim*Bizans *topraklarında kalmış ve yerleşime "Akronion" ismi verilmiştir
12. yüzyıl sonlarında yerleşim Türklere geçmiştir.* Anadolu Selçuklu Devleti' nin*Kösedağ yenilgisiyle Afyon' bölgesi*vezir*Sâhib Ataya verilmiş 1275 te Afyonkarahisar' ın başşehri olduğu*Sâhib Ata oğulları Beyliği*kurulmuştur.* 1341*te* Germiyanoğullarına katılan yerleşim*1390*da* Osmanlıya geçmiştir. 1402*Ankara Savaşında Afyon yeniden Germiyanoğulları'na geçmiştir.*II. Yakub Bey'in vasiyetiyle yerleşim*1429*da yeniden Osmanlıya katılmıştır.
Osmanlıda "Karahisar-ı Devle", "Karahisar" ve "Karahisar-ı Sahib" adıyla*sancak*merkezi olarak anılan yerleşim, 1684 yılındaki belgelerde "Afyonkarahisar" adıyla da anılmıştır. "Yerleşim*1833*te*Kavalalı İbrahim Paşa ele geçirmiş, ancak aynı yıl içerisinde tekrar Osmanlı egemenliğine geçmiştir
Kaynak vikipedi
ADIYAMAN
Adıyaman,*Türkiye'nin*Güneydoğu Anadolu Bölgesindedir Yönetim*-*Vali Abdullah Erindedir Yüzölçümü*-*7,337*km2*dir nüfus 597.835* tir Kır 215.080*- Şehir nüfusun %71,6'sı şehirde yaşar İlde km²'ye 83 kişi düşmektedir. ( merkez ilçede 163'dür.) İl merkezinin denizden yüksekliği: 701 m.'dir. 2016 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 9 İlçe, 23 belediye, 172 mahalle 449 köyü vardır. Adıyaman ilinde eski yerleşim dönemlerine ait izler vardır. Adıyaman Palanlı Mağarasındaki incelemelerde tarihinin M.Ö. 40.000 yıllarına uzar Samsat-Şehremuz Tepede M.Ö. 7.000 yılından M.Ö. 3.000-1.200 yılları arasındaki*Tunç Çağı'na ait izlere rastlanılmıştır.*
Hitit-Mitanni*mücadelesinde el değiştiren bölge M.Ö. 1.200 den mö 708 e kadar Hitit Devleti Kummuh'ların egemenliğinde kaldı Adıyaman Asur hakimiyetine geçti. M.Ö. 6. yüzyılda başlayan Pers*egemenliği*Büyük İskender'in bu devleti yıkmasıyla son buldu.*Makedonya*hakimiyeti kısa sürmüş, Büyük İskender'in ölümüyle general* Seleukos İmparatorluğuna katılmıştır.
Seleukos İmparatorluğu' nun zayıflayınca yerel vali Ptolemaeus M.Ö. 163'te*Kommagene Krallığını kurdu Adıyamana egemen oldu. Samsat*ilçesini başkent yaptı. Adıyaman M.S. 72'de* Roma hakimiyetine geçti. 395 te*Roma ikiye ayrılınca*Bizans*hakimiyeti başladı. 7. Yy dan itibaren İslâm akınları bölgede görülmeye başlamış ve 670 te bölge*Emevîlere geçmiştir.*
Emevî kumandanı Mansûr bin Ca'vene Adıyaman il merkezinde kalesini inşa ettirdi. Adıyaman merkez ilçesi Hısnımansûr (Mansur'un kalesi) olarak anılmaya başlandı. 758'de*Abbâsîlere geçen bölge, 926-958 yılları *Hamdaniler*döneminden sonra yeniden*Bizansa geçti. 11. yüzyılda Türk akınlarına uğrayan yerleşim, ilk defa 1066’da Selçuklu kumandanı Gümüştekin tarafından alındı.* Artuklu,*Eyyûbî Selçuklu,*İlhanlı,* Akkoyunlu,* Dulkadiroğulları*ve*Memlüklü*hakimiyetinden sonra*1515*te*Osmanlı*egemenliğine geçti.
Adıyaman 22 Haziran 1954’te merkez,*Besni,* Gerger*ve*Kâhta*ilçeleriyle on altı nahiyeden oluşan bir il oldu. Sonrasında*Çelikhan, 1958’de*Gölbaşı, 1960’ta*Samsat, 1990'da*Tutve*Sincik*ilçe yapılarak Adıyaman’a dahil edildi.
|