AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu| - Tekil Mesaj gösterimi

**Kemalist59** · 07-13-2008, 19:07

Devletçilik politikasının uygulamaları

Millileştirme ve Ulaşım Yatırımları

Ulaşımla ilgili madde ciddi önem taşımış ve demiryolu yapımı hükümet programına girerek Başbakan İsmet İnönünü’nün de önemle üzerinde durduğu bir nokta olmuştur. Memleketi demir ağlarla öreceğiz sözleri bu yıllarda çokça kullanılmıştır. Verilen sözlerin sonucunda ise 1925-33 sonuna kadar 2048 kilometre demiryolu yapılmış, Sivas, Malatya, Samsun ve Kütahya’dan Balıkesir’e ulaşmıştır. Aynı zamanda köprü ve karayolları işine de mali imkanlar elverdiği oranda önem verilerek 15 yıllık Cumhuriyet devrinde 84 tane yeni köprü yapılmıştır. Yabancı şirketler 1928-38 yılları arasında satın alınarak millileştirilmiştir. Bunlardan çoğu demiryolları olmakla beraber, liman işletmeleri, telefon işletmeleri, tramvay işletmeleri ile kömür maden işletmeleri de millileştirilmiştir. Kongrede bu yatırımların verimli olabilmesi için genel planlamanın önemli yeri olduğu, buraların işletilmesindeki ekonomik faktörlerin hükümetlerce sürekli denetleneceği ve altyapı kuruluşlarının tamamen devlet tarafından yapılacağı dile getirilmiştir ((3),s.14).

Vergiler

Vergi indirmeleri dönemin önemli politikalarından birini oluşturur. Üretimi arttırmak için çeşitli ürünlerde yapılan vergi indirmelerinin başarılı sonuçları kısa sürede alınmıştır. Mustafa Kemal’in vergiler konusunda yaptığı açıklamalara detaylı bakacak olursak: “Hayatı ucuzlatmak icab ettikçe, vergileri indirmek siyasetine devam edeceğiz. Tuz, şeker, çimento, sayım vergilerinde iki sene içinde yaptığımız cesurane indirmeler, her bakımdan faydalı olmuştur…Bu sene hem ilk ihtiyaçlardan, hem esaslı kuvvet vasıtalarından olan petrol ve türevleri üzerindeki vergilerden geniş ölçüde indirme yapmaya muvaffak olmanızı dilerim…Bundan başka, vergi yöntemlerinin iyileştirilmesi çarelerine de önemle devam olunmaktadır. İyi usul ve iyi uygulamanın memnun edici neticelerini vatandaş, hiçbir işte vergi mevzuu kadar hassasiyetle takdir etmez…Cumhuriyet bütçelerinin ortaya çıkan ve daima kuvvetlenmesi için gereken ortak özellikleri, yalnız denkli oluşları değil, aynı zamanda, koruyucu, kurucu ve verici işlere her defasında daha fazla pay ayırmakta olmalarıdır.Bu politikamızın, milli faaliyet üzerinde derhal yaratmaya başladığı etki iledir ki, bütçe tahmin rakamlarımız, yalnız gerçekleşmekle kalmıyor, daima fazla ile kapanmaya başlamıştır. 1936 senesi bütçesi, tahmine ve 1935 yılı gelir tahminlerine göre, 22 milyondan fazla ile kapanmıştır…Devlet gelirlerinin sağlanmasını, yeni vergiler koyulmasından ziyade devamlı bir programla mevcut vergilerin tahsil edilme usullerinin düzeltilmesinde aranmalıdır. Son iki sene zarfında hayvanlar, tuz, şeker, çimento, petrol ve benzin, elektrik, ham maddeler vergilerinde yapılan ve her biri %30-50 nisbetinde bir vergi indirilmesini ifade eden hafifletmelerin üretimin teşviki bakımından, vatandaş ve memleket için olumlu neticeler verdiğini görmekteyiz.” ((4),s.56) Meclis açış konuşmalarıyla halka duyurulan vergi indirimleri, ilk başlarda halkın birinci derecede ihtiyacına yönelik tuz, şeker ve çimentoda yapılırken daha sonra kapsamı genişletilerek sanayiye yönelik petrol, elektrik ve hammaddelerde yapılmıştır. Bu planlı politikayla önce temel ihtiyaçların üretimi arttırılmış daha sonra bu ve bunlara eklenen hammadelerin sanayiye yönelik vergi indirmeleriyle sanayide işlenmesine olanak sağlanmıştır.

Dış Borçlar

Mustafa Kemal’in hassas olduğu bir diğer nokta da denk bütçe, düzgün ödeme ve güvenilir hazineye verdiği önemle yakından ilişkili olan borçlanma konularıdır. Savaştan çıkan yorgun ekonominin ödeyemeyeceği Osmanlı borçları da dönem politikaları sayesinde başarıyla ödenmiştir. Türkiye’nin ihracat gelirlerinin %10’u, devlet bütçesinin de %8’ine eşit olan ilk taksit 1929 da ödendikten sonra, 1930 yılında güçlükler nedeniyle taksidin ancak yarısı ödenebildi. Önemli olan nokta 1936 da Türk hükümetinin diplomatik hamleleriyle Fransa hükümeti ve alacaklılar ile anlaşarak, taksitlerin yarısını ihraç mallarıyla ödemeye başlamasıydı. 1938 de ise borçların tamamının bu yolla ödenmesi kararlaştırıldı ((2),s.193). Osmanlı borçları gibi ağır bir yükün altından kalkmış bir millette oluşabilecek en makul bilinci yine onun sözleriyle vurgulayalım: “Bugünkü çalışmalarımızın amacı tam özgürlüktür. Özgürlüğün eksiksiz olması ise ancak mali özgürlük ile mümkündür. Bir devletin maliyesi özgürlükten mahrum olunca o devletin bütün hayati işlerinde özgürlük felç olmuştur. Çünkü her devlet organı ancak maliye gücü ile yaşar. Mali özgürlüğün korunması için ilk koşul, bütçenin ekonomik yapı ile uygun ve denk olmasıdır. Bundan dolayı devlet bünyesini yaşatmak için dışarıya başvurmaksızın memleketin gelir kaynaklarıyla idarenin sağlanması, çare ve tedbirlerini bulmak gerekli ve mümkündür.” Atatürk’ün dış borçlanmayla ilgili açıkladığı bir diğer akılcı ve gerçekçi sözlerine de bakarsak: “…hükümetimizin her medeni devlet gibi dış borçlanmalar akdetmesine lüzum vardır. Şu kadar ki, borçlanılarak elde edilen yabancı paraların, şimdiye kadar Babıali’nin yaptığı tarzda, ödemeye mecbur değilmişiz gibi maksatsız israf ve tüketim ile borçlarımızı arttırarak mali bağımsızlığımızı tehlike karşısında bırakmaya kesinlikle karşıyız. Biz memlekette imar edilmişliği, üretimi ve halkın refahını temin edecek gelir kaynaklarımızı ilerletecek verimli borçlanmalara taraftarız.” görürüz ki devlet halkının refah ve mutluluğunu milli politikaları ve kendi ekonomik kaynaklarıyla karşılayamadığı sürece ortada milli bir devletten söz edilemez ((4),s.53). Buradaki önemli noktalardan biri de alınan borçların ne şekilde kullanılması gerektiği konusundaki açıklamadır. Deniyor ki borçlar, üretim amaçlı yatırımlara dönüştürülmelidir aksi takdirde ne olacağını tarih ne yazıkki bize göstermiştir. Borçların gereksiz tüketim amaçlı kullanılması bugün ülkemizi borcunun borcunu ödeyemez hale getirmiş dolayısıyla ekonomide bağımsızlıktan söz edilemez olmuştur.

Devletçilik Politikasının Sonuçları

Devletçilik politikasının vergiler ve borçlanmalar ile ilgili kısımlarını inceledikten sonra bu alanda yapılan uygulamaların başarılı sonuçlarını bütçe tahmin ve kesin sonuçlarına bakarak inceleyelim. Şunu da belirtelim ki 1924’ten itibaren ekonomik verilerden bahsedebiliyorsak bunu sağlayan yine Atatürk dönemi maliye politikasının bir sonucu olan bütçe kanunlarıdır. Bu kanunlarla birlikte devlet bütçe tahmini yapan, olayların belgesini tutan ve karşılaştıran, kesin bütçeler açıklayan planlı bir yapı oluşturmuştur. 1924 yılında başlayan bütçe tahmini ve bütçelerin karşılaştırılmalı açıklanmasıyla birlikte 1924-38 yılları arasında 11 i denk(gelir=gider), 3 ü bütçe fazlası vermekte yalnız 1924 bütçesi 11 milyon TL-bütçe gider toplamının %8’i-tutarında bir açıkla tahmin edilmiş bulunmaktadır. Elde edilen 1924-1934 yıllarının kesin hesap sonuçlarında ise 11 yılın 8 yılında fazla ile 1 yılda(1933) denk olarak kapanmış yalnız iki yılda(1925 ve 1931) açık vermiştir. 1925 yılında 31 milyon TL-bütçe gelir toplamının yaklaşık % 20’si-tutarındaki kesin hesap açığı, o yıl bütçe gelirlerinin %20 sinden fazlasını sağlayan Aşar Vergisi’nin kaldırılması ve mali yıl içinde alınan ek vergi önlemlerinin aynı yıl sonuç vermemiş olmasıyla ilgilidir. Burada bir sosyal devrim niteliği taşıyan Aşar Vergisi’nin kaldırılmasına değinmeden geçilmemelidir. Aşar Osmanlı’nın son yıllarından beri, bir ekonomik ve sosyal işkence halini almıştı. Bu vergi masraflar düşülmeden köylünün ürününün % 10’unun devlet tarafından alınması ve “mültezimler”-vergi tahsilatı aracıları-eliyle uygulanması yüzünden köylü üzerinde çok ekonomik ve sosyal baskı yapılması sonucunda köylünün üretiminin çok düşük olmasına da yol açabiliyordu. İşte böylesine bir ağır yük Cumhuriyet’in iktisadi açıdan en zor yıllarında olmasına rağmen köylünün üzerinden alınmıştır. Tekrar konumuza dönersek, alınan önlemlerle 1926 da kesin hesabın 8 milyon TL fazla vermesi sağlanabilmiştir. Açık veren ikinci yıl ise 1929 da başlayan ve bütün dünyada ciddi etkileri görülen ekonomik buhranın ülkemizde de etkilerinin görüldüğü 1931 yılıdır. Ancak buna rağmen bütçe kesin hesap fazlasının tutarı, bütçe kesin açıklar tutarının çok üstündedir.-65 milyon fazlaya karşılık 53 milyon TL açık- ((4),s.52)
Mustafa Kemal’in devletçilik anlayışı çok kapsamlı ve kısa zamanda yaptığı işler çok fazla olduğundan bu yazımda sadece devletçiliğe genel bakış, İzmir İktisat Kongresi, ekonomiyi millileştirmenin önemi, planlı vergi sistemi ve borçlanmalardan bahsettim. Bir sonraki yazım, devletçiliğin devamı olarak, Türk Lirasının yabancı paralar karşısında değerinin nasıl korunduğunu, Cumhuriyetimizin milli bankası olan Merkez bankasının ve özel İş Bankası’nın kurularak bankacılık alanında nasıl devrimler yapıldığını, dış ticaret, Atatürk dönemi dış ödemeler ve yabancı sermayeyle ilgili bu yazımda biraz bahsettğim politikaların devamını, yatırım politikaları ve daha sonra KİT lere dönüşecek İDT leri konu alacaktır.

İzmir İktisat Kongresi Kararlarının Maddelerinden Seçmeler ((3),s.21-50)

Ziraat ve Maarif Meselesi

Madde 1. Köylülere çiftçilere ziraatin çeşitli dallarını uygulamalı olarak öğretecek kitap ve mecmualar basılarak bedava dağıtılması
Madde 3. Her sancakta yatılı birer ilkokul açılması ve bu okullarda ilk dereceli derslerle beraber basit ziraat dersleri de gösterilmesi
Madde 4. Her sancakta birden ikiye kadar uygulamalı ziraat eğitiminde bulunulmak üzere bu yerlerde numune çiftliği özelliğinde orta dereceli mektepler yapılması
Madde 9. Sınai, Zirai, Coğrafi, İktisadi, Sıhhi sinema filmleriyle köylülere faydalı bilgiyi vermek ve köylerin istatiksel bilgilerini tutmak ve uygulamalı konferanslar vermek üzere şimdilik her sancakta birer seyyar Ziraat Mektebi açılması

Çiftçiliğe ait Bazı Maddeler

Madde 4. Memleketimizde yetişip, memleketimizde tüketilen ziraat ve hayvanat ürünlerinin yabancı ürünler karşısında korunması
Madde 12. Meyve ağaçlarını çoğaltmak için oluşturulacak meyve bahçelerinin meyve verdikleri tarihten itibaren beş sene müddetle vergiden afları
Madde 15. Dinamitle tarlaların işlenmesi ve gübrelenmesi için Avrupa ve Amerika’da yapılan tecrübeleri yakından takip etmek üzere uzmanlar gönderilmesi
Madde 16-18. Memleketimizde pancar yetiştirilerek şeker fabrikaları, kenevir yetişen yerlerde çuval fabrikaları kurulması

Ziraatte Makine Meselesi

Madde 2. Memleketimizde ziraat makinelerinin kullanılmamasına neden olan bu makinalardan anlayan usta ve tamirhane eksiğimiz olduğundan mevcut sanayi mekteplerinde demirciliğe ve tesviyeciliğe fazla ehemmiyet verilmesi ve önemli merkezlerde az çok demircilikten anlayacak ziraat makinistlerinin yetiştirilmesi için uygulamalı makinist mektepleri açılması
Madde 3. Memleketimizin ulaşımı kolay bir yerinde bir zirai alet fabrikası açılarak şimdilik hiç olmazsa basit makinelerin bu fabrikada üretilmesi

Tüccar Grubunun Esasları

Madde 1. Uygun bir isimle bir ana ticaret bankası kurulması
Madde 3. Çıkarılacak hisse senedinin Türkiye halkına ve Türk anonim şirketlere ayrılması
Maden Meseleleri
Madde 6-7-8. Kok ve antrasit-yüksek kalorili bir kömür türü- özel olmak üzere ihtiyacımızı karşılayan maden kömürlerimizin, yabancı maden kömürlerine, kükürtlerimizin yabancılara karşı korunması

Ticaret’i Bahriye Meselesi

Madde 5-6-7. Mevcut olup da ihtiyaca yeterli olmayan inşaat tezgahlarının yapımında gerekli görülecek olan ve memlekette bulunmayan ihtiyaçların, inşaat tezgahlarının ve ustalarının beş sene süreyle, yapılacak deniz taşıtları ham maddelerinin ve motorlarının vergiden affı

Gümrük Siyaseti

Madde 1. a) Bazı mahallelerde sanayi ziraat ve ticaretin muhtaç olduğu ham maddeler mevcut olmadığı takdirde, gümrük vergisinden çıkarılması

Tekel Sisteminin Lağvı

Birçok siyasi entrikalara alet olan tekellerin memleketi daima kemirmek ve emmekten başka çalışmaları olmaması ve ticareti de işgal etmeleri nedenleriyle yabancı sermayelerinin hükümete katılarak hükümetin memleketin ham madde, ticari ve ya sanayisini elinde toplayamamasına yol açtığından kapatılmaları

Dış Ticaret Kuruluşları

Madde 1-2. Ticaret memurlarının idareleri altında ticari istihbarat kuruluşları kurulması ve bu ticaret memurlarının düzenli olarak malumat vermeye mecbur olması
Madde 3. Uygun olan büyük dış ticaret merkezlerinde Türk Ticaret Odaları açılması

Şirketler

Madde 5. Anonim şirketlerde meydana gelmekte olan suistimalin önüne geçmek için engelleme tedbirlerinin kabulu ve hissedarlar hukukunun korunması için şirketler muamelesinin hükümetin müessir kontrolü altına alınması

Gümrüklerde Himaye Usulü

Madde 1. a) Memleketimizde ihtiyaçlarımıza kafi derecede imal olunan ticaret mallarının hariçten ithaline ağır gümrükler koymak suretiyle önlenmesi
b) …Memleketimizde mevcut olmayıp sanayimize lazım olan ham maddenin gümrük vergisinden muaf olarak ithalinin temini
c) Bütün sanayi için lazım olan makine ve makine parçasının gümrükten muafiyeti

Yazan: Serpil Ceylan*

*Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Öğrencisi
KAYNAKÇA

1) 09.04.08 tarihinde http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=224 den alınmıştır.

2) Tezel, Yahya Sezai, “1923-1938 Döneminde Türkiye’nin Dış İktisadi İlişkileri” Atatürk

Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları, İ.T.İ.A., Mezunlar Derneği, İstanbul, 1977.

3) İnan, A., İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989.

4) Aysan, M., Atatürk’ün Ekonomik Görüşleri, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2000.

5) 09.04.08 tarihinde http://www.kumkale.net/kumkale/17sub8.html den alınmıştır.

07-13-2008, 19:07	#5
Kullanıcı Adı Kemalist59	Küresel Kapitalizmi Savunmak Devletçilik politikasının uygulamaları Millileştirme ve Ulaşım Yatırımları Ulaşımla ilgili madde ciddi önem taşımış ve demiryolu yapımı hükümet programına girerek Başbakan İsmet İnönünü’nün de önemle üzerinde durduğu bir nokta olmuştur. Memleketi demir ağlarla öreceğiz sözleri bu yıllarda çokça kullanılmıştır. Verilen sözlerin sonucunda ise 1925-33 sonuna kadar 2048 kilometre demiryolu yapılmış, Sivas, Malatya, Samsun ve Kütahya’dan Balıkesir’e ulaşmıştır. Aynı zamanda köprü ve karayolları işine de mali imkanlar elverdiği oranda önem verilerek 15 yıllık Cumhuriyet devrinde 84 tane yeni köprü yapılmıştır. Yabancı şirketler 1928-38 yılları arasında satın alınarak millileştirilmiştir. Bunlardan çoğu demiryolları olmakla beraber, liman işletmeleri, telefon işletmeleri, tramvay işletmeleri ile kömür maden işletmeleri de millileştirilmiştir. Kongrede bu yatırımların verimli olabilmesi için genel planlamanın önemli yeri olduğu, buraların işletilmesindeki ekonomik faktörlerin hükümetlerce sürekli denetleneceği ve altyapı kuruluşlarının tamamen devlet tarafından yapılacağı dile getirilmiştir ((3),s.14). Vergiler Vergi indirmeleri dönemin önemli politikalarından birini oluşturur. Üretimi arttırmak için çeşitli ürünlerde yapılan vergi indirmelerinin başarılı sonuçları kısa sürede alınmıştır. Mustafa Kemal’in vergiler konusunda yaptığı açıklamalara detaylı bakacak olursak: “Hayatı ucuzlatmak icab ettikçe, vergileri indirmek siyasetine devam edeceğiz. Tuz, şeker, çimento, sayım vergilerinde iki sene içinde yaptığımız cesurane indirmeler, her bakımdan faydalı olmuştur…Bu sene hem ilk ihtiyaçlardan, hem esaslı kuvvet vasıtalarından olan petrol ve türevleri üzerindeki vergilerden geniş ölçüde indirme yapmaya muvaffak olmanızı dilerim…Bundan başka, vergi yöntemlerinin iyileştirilmesi çarelerine de önemle devam olunmaktadır. İyi usul ve iyi uygulamanın memnun edici neticelerini vatandaş, hiçbir işte vergi mevzuu kadar hassasiyetle takdir etmez…Cumhuriyet bütçelerinin ortaya çıkan ve daima kuvvetlenmesi için gereken ortak özellikleri, yalnız denkli oluşları değil, aynı zamanda, koruyucu, kurucu ve verici işlere her defasında daha fazla pay ayırmakta olmalarıdır.Bu politikamızın, milli faaliyet üzerinde derhal yaratmaya başladığı etki iledir ki, bütçe tahmin rakamlarımız, yalnız gerçekleşmekle kalmıyor, daima fazla ile kapanmaya başlamıştır. 1936 senesi bütçesi, tahmine ve 1935 yılı gelir tahminlerine göre, 22 milyondan fazla ile kapanmıştır…Devlet gelirlerinin sağlanmasını, yeni vergiler koyulmasından ziyade devamlı bir programla mevcut vergilerin tahsil edilme usullerinin düzeltilmesinde aranmalıdır. Son iki sene zarfında hayvanlar, tuz, şeker, çimento, petrol ve benzin, elektrik, ham maddeler vergilerinde yapılan ve her biri %30-50 nisbetinde bir vergi indirilmesini ifade eden hafifletmelerin üretimin teşviki bakımından, vatandaş ve memleket için olumlu neticeler verdiğini görmekteyiz.” ((4),s.56) Meclis açış konuşmalarıyla halka duyurulan vergi indirimleri, ilk başlarda halkın birinci derecede ihtiyacına yönelik tuz, şeker ve çimentoda yapılırken daha sonra kapsamı genişletilerek sanayiye yönelik petrol, elektrik ve hammaddelerde yapılmıştır. Bu planlı politikayla önce temel ihtiyaçların üretimi arttırılmış daha sonra bu ve bunlara eklenen hammadelerin sanayiye yönelik vergi indirmeleriyle sanayide işlenmesine olanak sağlanmıştır. Dış Borçlar Mustafa Kemal’in hassas olduğu bir diğer nokta da denk bütçe, düzgün ödeme ve güvenilir hazineye verdiği önemle yakından ilişkili olan borçlanma konularıdır. Savaştan çıkan yorgun ekonominin ödeyemeyeceği Osmanlı borçları da dönem politikaları sayesinde başarıyla ödenmiştir. Türkiye’nin ihracat gelirlerinin %10’u, devlet bütçesinin de %8’ine eşit olan ilk taksit 1929 da ödendikten sonra, 1930 yılında güçlükler nedeniyle taksidin ancak yarısı ödenebildi. Önemli olan nokta 1936 da Türk hükümetinin diplomatik hamleleriyle Fransa hükümeti ve alacaklılar ile anlaşarak, taksitlerin yarısını ihraç mallarıyla ödemeye başlamasıydı. 1938 de ise borçların tamamının bu yolla ödenmesi kararlaştırıldı ((2),s.193). Osmanlı borçları gibi ağır bir yükün altından kalkmış bir millette oluşabilecek en makul bilinci yine onun sözleriyle vurgulayalım: “Bugünkü çalışmalarımızın amacı tam özgürlüktür. Özgürlüğün eksiksiz olması ise ancak mali özgürlük ile mümkündür. Bir devletin maliyesi özgürlükten mahrum olunca o devletin bütün hayati işlerinde özgürlük felç olmuştur. Çünkü her devlet organı ancak maliye gücü ile yaşar. Mali özgürlüğün korunması için ilk koşul, bütçenin ekonomik yapı ile uygun ve denk olmasıdır. Bundan dolayı devlet bünyesini yaşatmak için dışarıya başvurmaksızın memleketin gelir kaynaklarıyla idarenin sağlanması, çare ve tedbirlerini bulmak gerekli ve mümkündür.” Atatürk’ün dış borçlanmayla ilgili açıkladığı bir diğer akılcı ve gerçekçi sözlerine de bakarsak: “…hükümetimizin her medeni devlet gibi dış borçlanmalar akdetmesine lüzum vardır. Şu kadar ki, borçlanılarak elde edilen yabancı paraların, şimdiye kadar Babıali’nin yaptığı tarzda, ödemeye mecbur değilmişiz gibi maksatsız israf ve tüketim ile borçlarımızı arttırarak mali bağımsızlığımızı tehlike karşısında bırakmaya kesinlikle karşıyız. Biz memlekette imar edilmişliği, üretimi ve halkın refahını temin edecek gelir kaynaklarımızı ilerletecek verimli borçlanmalara taraftarız.” görürüz ki devlet halkının refah ve mutluluğunu milli politikaları ve kendi ekonomik kaynaklarıyla karşılayamadığı sürece ortada milli bir devletten söz edilemez ((4),s.53). Buradaki önemli noktalardan biri de alınan borçların ne şekilde kullanılması gerektiği konusundaki açıklamadır. Deniyor ki borçlar, üretim amaçlı yatırımlara dönüştürülmelidir aksi takdirde ne olacağını tarih ne yazıkki bize göstermiştir. Borçların gereksiz tüketim amaçlı kullanılması bugün ülkemizi borcunun borcunu ödeyemez hale getirmiş dolayısıyla ekonomide bağımsızlıktan söz edilemez olmuştur. Devletçilik Politikasının Sonuçları Devletçilik politikasının vergiler ve borçlanmalar ile ilgili kısımlarını inceledikten sonra bu alanda yapılan uygulamaların başarılı sonuçlarını bütçe tahmin ve kesin sonuçlarına bakarak inceleyelim. Şunu da belirtelim ki 1924’ten itibaren ekonomik verilerden bahsedebiliyorsak bunu sağlayan yine Atatürk dönemi maliye politikasının bir sonucu olan bütçe kanunlarıdır. Bu kanunlarla birlikte devlet bütçe tahmini yapan, olayların belgesini tutan ve karşılaştıran, kesin bütçeler açıklayan planlı bir yapı oluşturmuştur. 1924 yılında başlayan bütçe tahmini ve bütçelerin karşılaştırılmalı açıklanmasıyla birlikte 1924-38 yılları arasında 11 i denk(gelir=gider), 3 ü bütçe fazlası vermekte yalnız 1924 bütçesi 11 milyon TL-bütçe gider toplamının %8’i-tutarında bir açıkla tahmin edilmiş bulunmaktadır. Elde edilen 1924-1934 yıllarının kesin hesap sonuçlarında ise 11 yılın 8 yılında fazla ile 1 yılda(1933) denk olarak kapanmış yalnız iki yılda(1925 ve 1931) açık vermiştir. 1925 yılında 31 milyon TL-bütçe gelir toplamının yaklaşık % 20’si-tutarındaki kesin hesap açığı, o yıl bütçe gelirlerinin %20 sinden fazlasını sağlayan Aşar Vergisi’nin kaldırılması ve mali yıl içinde alınan ek vergi önlemlerinin aynı yıl sonuç vermemiş olmasıyla ilgilidir. Burada bir sosyal devrim niteliği taşıyan Aşar Vergisi’nin kaldırılmasına değinmeden geçilmemelidir. Aşar Osmanlı’nın son yıllarından beri, bir ekonomik ve sosyal işkence halini almıştı. Bu vergi masraflar düşülmeden köylünün ürününün % 10’unun devlet tarafından alınması ve “mültezimler”-vergi tahsilatı aracıları-eliyle uygulanması yüzünden köylü üzerinde çok ekonomik ve sosyal baskı yapılması sonucunda köylünün üretiminin çok düşük olmasına da yol açabiliyordu. İşte böylesine bir ağır yük Cumhuriyet’in iktisadi açıdan en zor yıllarında olmasına rağmen köylünün üzerinden alınmıştır. Tekrar konumuza dönersek, alınan önlemlerle 1926 da kesin hesabın 8 milyon TL fazla vermesi sağlanabilmiştir. Açık veren ikinci yıl ise 1929 da başlayan ve bütün dünyada ciddi etkileri görülen ekonomik buhranın ülkemizde de etkilerinin görüldüğü 1931 yılıdır. Ancak buna rağmen bütçe kesin hesap fazlasının tutarı, bütçe kesin açıklar tutarının çok üstündedir.-65 milyon fazlaya karşılık 53 milyon TL açık- ((4),s.52) Mustafa Kemal’in devletçilik anlayışı çok kapsamlı ve kısa zamanda yaptığı işler çok fazla olduğundan bu yazımda sadece devletçiliğe genel bakış, İzmir İktisat Kongresi, ekonomiyi millileştirmenin önemi, planlı vergi sistemi ve borçlanmalardan bahsettim. Bir sonraki yazım, devletçiliğin devamı olarak, Türk Lirasının yabancı paralar karşısında değerinin nasıl korunduğunu, Cumhuriyetimizin milli bankası olan Merkez bankasının ve özel İş Bankası’nın kurularak bankacılık alanında nasıl devrimler yapıldığını, dış ticaret, Atatürk dönemi dış ödemeler ve yabancı sermayeyle ilgili bu yazımda biraz bahsettğim politikaların devamını, yatırım politikaları ve daha sonra KİT lere dönüşecek İDT leri konu alacaktır. İzmir İktisat Kongresi Kararlarının Maddelerinden Seçmeler ((3),s.21-50) Ziraat ve Maarif Meselesi Madde 1. Köylülere çiftçilere ziraatin çeşitli dallarını uygulamalı olarak öğretecek kitap ve mecmualar basılarak bedava dağıtılması Madde 3. Her sancakta yatılı birer ilkokul açılması ve bu okullarda ilk dereceli derslerle beraber basit ziraat dersleri de gösterilmesi Madde 4. Her sancakta birden ikiye kadar uygulamalı ziraat eğitiminde bulunulmak üzere bu yerlerde numune çiftliği özelliğinde orta dereceli mektepler yapılması Madde 9. Sınai, Zirai, Coğrafi, İktisadi, Sıhhi sinema filmleriyle köylülere faydalı bilgiyi vermek ve köylerin istatiksel bilgilerini tutmak ve uygulamalı konferanslar vermek üzere şimdilik her sancakta birer seyyar Ziraat Mektebi açılması Çiftçiliğe ait Bazı Maddeler Madde 4. Memleketimizde yetişip, memleketimizde tüketilen ziraat ve hayvanat ürünlerinin yabancı ürünler karşısında korunması Madde 12. Meyve ağaçlarını çoğaltmak için oluşturulacak meyve bahçelerinin meyve verdikleri tarihten itibaren beş sene müddetle vergiden afları Madde 15. Dinamitle tarlaların işlenmesi ve gübrelenmesi için Avrupa ve Amerika’da yapılan tecrübeleri yakından takip etmek üzere uzmanlar gönderilmesi Madde 16-18. Memleketimizde pancar yetiştirilerek şeker fabrikaları, kenevir yetişen yerlerde çuval fabrikaları kurulması Ziraatte Makine Meselesi Madde 2. Memleketimizde ziraat makinelerinin kullanılmamasına neden olan bu makinalardan anlayan usta ve tamirhane eksiğimiz olduğundan mevcut sanayi mekteplerinde demirciliğe ve tesviyeciliğe fazla ehemmiyet verilmesi ve önemli merkezlerde az çok demircilikten anlayacak ziraat makinistlerinin yetiştirilmesi için uygulamalı makinist mektepleri açılması Madde 3. Memleketimizin ulaşımı kolay bir yerinde bir zirai alet fabrikası açılarak şimdilik hiç olmazsa basit makinelerin bu fabrikada üretilmesi Tüccar Grubunun Esasları Madde 1. Uygun bir isimle bir ana ticaret bankası kurulması Madde 3. Çıkarılacak hisse senedinin Türkiye halkına ve Türk anonim şirketlere ayrılması Maden Meseleleri Madde 6-7-8. Kok ve antrasit-yüksek kalorili bir kömür türü- özel olmak üzere ihtiyacımızı karşılayan maden kömürlerimizin, yabancı maden kömürlerine, kükürtlerimizin yabancılara karşı korunması Ticaret’i Bahriye Meselesi Madde 5-6-7. Mevcut olup da ihtiyaca yeterli olmayan inşaat tezgahlarının yapımında gerekli görülecek olan ve memlekette bulunmayan ihtiyaçların, inşaat tezgahlarının ve ustalarının beş sene süreyle, yapılacak deniz taşıtları ham maddelerinin ve motorlarının vergiden affı Gümrük Siyaseti Madde 1. a) Bazı mahallelerde sanayi ziraat ve ticaretin muhtaç olduğu ham maddeler mevcut olmadığı takdirde, gümrük vergisinden çıkarılması Tekel Sisteminin Lağvı Birçok siyasi entrikalara alet olan tekellerin memleketi daima kemirmek ve emmekten başka çalışmaları olmaması ve ticareti de işgal etmeleri nedenleriyle yabancı sermayelerinin hükümete katılarak hükümetin memleketin ham madde, ticari ve ya sanayisini elinde toplayamamasına yol açtığından kapatılmaları Dış Ticaret Kuruluşları Madde 1-2. Ticaret memurlarının idareleri altında ticari istihbarat kuruluşları kurulması ve bu ticaret memurlarının düzenli olarak malumat vermeye mecbur olması Madde 3. Uygun olan büyük dış ticaret merkezlerinde Türk Ticaret Odaları açılması Şirketler Madde 5. Anonim şirketlerde meydana gelmekte olan suistimalin önüne geçmek için engelleme tedbirlerinin kabulu ve hissedarlar hukukunun korunması için şirketler muamelesinin hükümetin müessir kontrolü altına alınması Gümrüklerde Himaye Usulü Madde 1. a) Memleketimizde ihtiyaçlarımıza kafi derecede imal olunan ticaret mallarının hariçten ithaline ağır gümrükler koymak suretiyle önlenmesi b) …Memleketimizde mevcut olmayıp sanayimize lazım olan ham maddenin gümrük vergisinden muaf olarak ithalinin temini c) Bütün sanayi için lazım olan makine ve makine parçasının gümrükten muafiyeti Yazan: Serpil Ceylan* *Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Öğrencisi KAYNAKÇA 1) 09.04.08 tarihinde http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=224 den alınmıştır. 2) Tezel, Yahya Sezai, “1923-1938 Döneminde Türkiye’nin Dış İktisadi İlişkileri” Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları, İ.T.İ.A., Mezunlar Derneği, İstanbul, 1977. 3) İnan, A., İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989. 4) Aysan, M., Atatürk’ün Ekonomik Görüşleri, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2000. 5) 09.04.08 tarihinde http://www.kumkale.net/kumkale/17sub8.html den alınmıştır.