AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

[Fasl-ı Gül]

Ramazanın Aydınlık Yüzleri: Hilal ve Mahyalar

Neşe ve eğitim kaynağı olan mahyalar aynı zamanda birer müjdecidirler de. Selâtin camilerinin bahçelerinde mahya ustalarının çalışmaya başladıklarını gören halk “Elhamdülillah! Gene on bir ayın sultanına yetiştik” diyerek şükrederdi.

Kendine has bir Ramazan ve ibadet kültürü oluşturan Osmanlı İstanbul'unun özgün uygulamalarından biri de mübarek ayda minarelere mahyalar asılmasıdır. Günümüzde de devam ettirilen bu geleneğin mucidi Osmanlı kandil ustalarıdır. Kandil yakma geleneği İslam dünyasında yaygınken, mahyacılığın İstanbul'a özgü dinî bir sanat olmasının nedeni, padişahların yaptırdığı iki, dört, altı minareli selâtin camilerin bu kentte olmasıydı. Çünkü mahya kurmak için en az karşılıklı iki minare bulunması gerekiyordu.

Ahmed Rasim "mahya" sözcüğünün Farsça "mahiye" kelimesinden türemiş olabileceğini söyler. Mahiye ise Farsçada "aya özgü", "ay gibi" anlamlarına gelmektedir. Mahyalar da ilhamını Ramazan hilalinden almaktadır bir yönüyle...

Mahyalarla bilhassa çocuklar ilgilenirdi. Menakıb-ı İslam adlı eserinde Ahmed Rasim "Şehrimizde her çocuk ‘mâh-ı siyâm'ı minareler arasına gerilen mahya takımlarından der-hatır eder" demektedir. Şüphesiz bu bir gerçektir. Bir çocuğun gözünde Ramazan belki de sadece mahya kurmak gibi âdetler ile anlam kazanmakta; mahyalar onun geniş hayal dünyasında yetişkinlerden çok daha farklı ve etkileyici anlamlara sahip olmaktaydı.

Mahyalarda genellikle Ramazanın ilk on beş gecesi âyet ve hadisler hattatları kıskandıracak kadar güzel yazılırdı. Sonraki on beş günde ise çoğunlukla akşamları piyade kayığı, kule, salıncak, beşik, hünkar kayığı ve hatta Hz. Ali'nin kılıcı zülfikarın mahyalarda resmedildiği görülürdü. Bunların yanında minarelerin alemlerinden aşağı doğru kandillerinin sıralanmasıyla da kaftan şekilleri oluşturulur, minareler kaftan giydirilmiş şekilde resmedilirdi. Bu tasvirler halk için büyük bir neşe kaynağı olmuştur. O dönemi anlatanların birçoğu saatler süren mahya seyirlerinden bahsetmektedir.

Ramazan denince mahya meraklılarının da akla geldiğini söyleyen Ahmed Rasim bunların selâtin camilerde kurulan mahyaları gecesi gecesine kaydederek tatbikine uğraştıklarını anlatır. Mahya meraklılarının tatbik ettikleriyle kastedilen ise kandillerle yazılan âyet ve hadislerdir. Mahyaların şimdiye dek pek göz önünde bulundurulmayan bir özelliğini, eğiticiliğini de öğrenmiş oluyoruz.

Neşe ve eğitim kaynağı olan mahyalar aynı zamanda birer müjdecidirler de. Selâtin camilerinin bahçelerinde mahya ustalarının çalışmaya başladıklarını gören halk "Elhamdülillah! Gene on bir ayın sultanına yetiştik" diyerek şükrederdi.

Mehmet Gökalp'in aşağıdaki şiirinde ise mahyaların ufuklardaki derin akisleri mısralara işleniyor:

Mahyalar

Bir şehrâyin var...

İki minare arasında.

Âyet âyet kalbimize yazar,

Mukaddes gecelerin manasını;

Bu nokta nokta ışıklar.

Lacivert zemine işlenmiş

Allah'a imanın her harfi

Kamaştıran böyle gözlerimizi

Işık dolu, şanlı, büyük gecenin

İçimize doğan parlak güneşi

Ramazan Hilalinin Görülmesi (Rü'yet-i Hilal)

Devletlisiyle halkıyla esnafıyla haftalardır, hatta aylardır Ramazan ayının gelişini bekleyen İstanbul halkına müjde hilalin görülmesiyle verilir. Hilalin tespiti için hazırlıklar ise Şaban ayının son gecelerinde başlar. Beyazıt'taki yangın kulesi ile Fatih ve Süleymaniye gibi selâtin camilerde bu iş için görevlendirilmiş memurlar nöbet tutmaya başlarlar.

Hilal Mahkemesi

Ramazan hilalini gören memurlar ise hemen Şeyhülislam'ın huzuruna çıkarlar ve burada temsili bir mahkeme kurulur. Mahkemede hilalin görüldüğü onaylanır ve Ramazan müjdesi ilk davulcularla halka verilirdi.

Mahkeme esnasında Süleymaniye Camiinin mahyacıbaşısı da kapıda hazır beklemektedir. Ramazanın ilan kararı ile birlikte o da minaredeki ustalara işaretini verir. Sabırsızlıkla beklenen an gelmiştir artık. Ramazan hilalinin müjdesi Süleymaniye'deki mahyalarla birlikte ışıldamaya başlar. Bunu gören diğer selâtin camilerin mahyacıları da bir bir kandilleri ateşlemeye başlarlar. Akşam vakti yer gök artık mahyalarla aydınlanmıştır.

Sokaklarda ise çocukların neşeli çığlıklarıyla on bir ayın sultanı şehre misafir olur ve ilk teravih kılınır.

Hilal İçin Ne Dediler?

Molla Cami : Hilal

"Ufukta orucun hilaline bak, çivit renkli perdeden görünen hurinin kaşı sanki."

Ve "Bizim için dudağını mühürle, ey dudağının mührü başlığımız olan insan!" der gibi.

Yeme içmeye ağzını kapattığın zaman, haremimizde sen de makbul olursun.

Oruç özgün bir anahtardır, çünkü bu daracık yerde cehennemi kapayıp cenneti açar.

Senin bir yılın üç yüz altmış gündür. Bir otuz gün az yemekten dolayı kıvranmayıver."

Cenap Şahabettin : Rü'yet-i Hilal

"Hilal-i kameri bu akşam ufukta arayacağız: Zavallı ay, ber-mutad ne kadar ihmal olunur! Eyyam-ı şekk hulul etmeli ki küre-i arzın bir peyki olduğu hatırımıza gelsin.

Zilkade'den Şaban'a kadar o bir sedef kaş gibi her şehr-i Arabî'nin başında doğar, bulutlarla kundaklanır, yıldızlar arasında büyür, on dört günde daire-i seması tamamlanır ve ertesi geceden itibaren tiftiklenmeye başlayarak erir, gider... Şairlerden ve aşıklardan başka yüzüne bakan olmaz. Hatta mehtap gezintisine çıktığımız zaman bile güzelliğin semadaki menbaından ziyade zemindeki safahatına hayran oluruz; denizdeki serv ü simine daldığımız dakikalarda o amûd-ı nûr nereden iniyor, sormayız bile... Güya herkes ayın mahiyetini tahkik etmiş, onun soğuk kayalardan ve akim ovalardan müteşekkil bir "yıldız kadîdi" olduğunu öğrenmiş; güya hepimiz biliyoruz ki ay güneşin sarı, solgun ve bî-his bir ayinesidir ve kendisine ona göre istihkar-âmiz bir muamele ederiz.

Yalnız Ramazan ve bayramın arife gecelerinde kamer müstesna bir ehemmiyet alır: Mah-ı gufranı o getirecek, ıyd-ı saidi o tebşir edecektir; o gecelerde güneş batarken mağribde ayın ebrû-yı nûrunu hakiki bir iştiyak ile ararız."

sonpeygamber.info