AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

[Matematik]

BİLGİSAYARLAR VE GÖZ

Hazırlayan: Doç. Dr. Acun GEZER


Monitörler gözde yorgunluk yapar mı? Bilgisayarla çalışanlar uzun süre monitör karşısında vakit geçirdikten sonra gözlerinde kızarıklık, sulanma veya kuruma hissi, yorgunluk, gözkapaklarında ağırlık veya başağrısı, odaklama zorlukları, gelip geçici bulanık görme gibi göz şikayetlerinin yanısıra sırt ağrıları, kas spazmları gibi şikayetler yaşayabilirler. Yapılan araştırmalar bu şikayetlere bilgisayar kullananların %75’inde rastlandığını ortaya koymuştur. Bu şikayetler genellikle bilgisayarla çalışılan konumun değiştirilmesi veya gözlük kullanımı ile giderilebilir. Her ne kadar göz yorgunluğu bilgisayar kullananlarda sık karşılaşılan bir şikayetse de, bu durum bilgisayar monitörlerinin gözleri bozduğu anlamına gelmez. Bu durumda olan kişilerin herşeyden önce bu şikayetin nedenlerinin araştırılacağı kapsamlı bir göz muayenesinden geçmesi gerekir. Bu duruma yol açan göz bozuklukları ancak bu şekilde ortaya çıkarılabilir. Uzak ve yakını net olarak görebilen pek çok kişi, buna dayanarak gözlerinde hiçbir kusur olmadığına inanırlar. Halbuki sağlıklı bir görme sadece net görme’den ibaret olmayıp, aynı zamanda “rahat görmeyi” de gerektirir. Ancak göz kusurları içinde sadece miyopi uzak görüş netliğini belirgin biçimde bozar. Bunun dışındaki göz kusurları ise ancak ileri düzeylerde olduklarında belirgin bir görme bozukluğu yaparlar. Toplumda oldukça yaygın olarak görülen hipermetropi ve astigmatik kusurlar ise ilk önce görme bulanıklığından ziyade göz yorgunluğu ile ortaya çıkarlar. Bu tür belirtiler özellikle yakın mesafede çalışmanın ağırlıklı olduğu entellektüel faaliyetlerde, okuma, yazma, çizme ve elbetteki bilgisayarla çalışma ile artar. Yani bilgisayarla çalışma sonucu bir takım göz şikayetleri oluşan kişilerde buna neden olarak bir göz kusuru saptandığında, bilgisayar monitörünün buradaki rolü bir neden olmaktan çok, şikayetlerin ortaya çıkmasını sağlayan kolaylaştırıcı bir faktördür.

Göz yorgunluğu nasıl önlenir?

Bir bilgisayarın monitör ekranına veya yakındaki herhangi bir nesneye bakarken insan gözünde başlıca iki refleks mekanizma çalışır. Bunlar akomodasyon ve konverjans mekanizmalarıdır. Yakına bakarken gözde yer alan silyer kas kasılarak göz içindeki doğal merceğin kırıcılık gücünü arttırmasını ve böylece gözün yakındaki nesneyi net görebilmesini sağlar. Buna akomodasyon denir. Bakılan nesne gözlere yaklaştıkça devreye giren bir başka mekanizma olan konverjans ise, iki gözün yaklaşan nesneyi tek olarak görebilmek için içe doğru dönmesini sağlar. Bu da göze hareketlilik veren kaslardan içe baktıran kasın her iki gözde birlikte kasılması ile olur. Gözlerin istirahat halinde, yani herhangi bir zorlanma olmaksızın sahip oldukları akomodasyon miktarı ile net görülen uzaklık 80 cm civarındadır. Bu mesafeden daha yakında yer alan nesnelere sürekli bakılması halinde gözde yorgunluk oluşabilmektedir. Bu durumda örneğin 30 cm uzaklıktaki bir monitörde çalışan bir kişinin gözlerindeki silyer kaslar, 80 cm uzaklıkta çalışan bir kişiye göre yaklaşık 2.5 kat daha fazla kasılır.

Gözlerin net görüş sağlayabildiği en yakın mesafeye ise “akomodasyon yakın noktası” denir. Bu mesafe tamamen yaşa bağımlı olup örneğin 15 yaşında 10 cm’den daha yakındayken 30 yaşında 12 cm, 50 yaşında 50 cm, 60 yaşında ise 1 metre civarına geriler. Bu nedenle yaklaşık 40 yaşından itibaren her normal birey, yakın çalışmada nesneleri gözlerinden uzakta tutma ihtiyacı duymaya başlar ve bu nedenle bir yakın gözlüğü kullanmaları gerekir. Bilgisayar monitörü ile en uygun çalışma mesafesi, kişinin akomodasyon kapasitesinin yarısından fazlasını kullanmadığı mesafedir. Tıpkı akomodasyonun olduğu gibi konverjansın da bir istirahat pozisyonu vardır. Bu değer ortalama 1 metre civarındadır. Bu mesafeden daha yakındaki nesnelere sürekli bakma durumunda, nesnenin mesafesi yaklaştıkça göz kasları üzerindeki yorucu etkisi de artar. Yapılan araştırmalarda en verimli çalışma mesafesinin konverjans istirahat mesafesi olan 1 metre civarında olduğu saptanmıştır.

Çalışma mesafesinin yanısıra ekrana bakış açısı da çalışma rahatlığını etkileyen diğer önemli bir faktördür. Araştırmalar ekrana 0°’lik düz bir açıdan ziyade 30°’lik bir aşağı bakış açısı ile bakmanın ergonomik açıdan daha uygun olduğunu göstermiştir. Bu açı, çalışma mesafesi kısaldıkça artmaktadır.

Bilgisayarla çalışırken monitörün normal okuma uzaklığından daha ileride, yaklaşık 70 cm’de yer alması tercih edilmelidir. Monitörün üst kenarı göz hizasından biraz daha aşağıda olmalı, takip edilmesi gereken bir başka yazı varsa bu da monitöre yakın ve aynı mesafede yerleştirilmelidir. Böylelikle gözlerin ve başın her iki nesneyi birden kontrol etmek için ihtiyaç duyacağı hareketler asgari düzeyde tutulurken gözlerin nesneleri net görmek için ihtiyaç duyacağı odaklama çabası da en aza inecektir. Ayrıca gözde bulunabilecek, fakat daha önce farkedilmemiş kusurların en azından gözlük kullanımı ile giderilmesi büyük önem taşır.

Çalışma ortamındaki aydınlatma ekran yüzeyinden yansımayı ve parıltıyı en aza indirecek şekilde olmalıdır. Bazı çalışma ortamlarında kullanılan yüksek aydınlatma değerleri bilgisayar monitöründe çalışma için fazla sayılabilir. Eğer ortamda yüksek bir aydınlatma gerekli ve vazgeçilmez ise monitörün önüne konacak filtrelerle yansıma ve parlama engellenmelidir. Ancak bu özel koşullar dışında kullanılacak ekran filtrelerinin fazla bir yararı olmadığı gibi bazı kalitesiz filtreler görüntü kalitesini bozarak gözleri daha fazla yorucu bir etki bile yaratabilir..

Ayrıca bilgisayar monitörleri sahip oldukları statik elektrik yükü nedeniyle tozu ve kiri üzerlerine çekerler ve bu nedenle yüzeyleri hızla kirlenerek görüntü kalitesi bozulur. Bunu önlemek için ekran yüzeyi sık sık uygun antistatik maddelerle temizlenmelidir.

Bilgisayar karşısında uzun süre hareketsiz ve değişmeyen bir konumda çalışmak hem göz, hem vücut sağlığı açısından sakıncalı olup, sadece bu bile yorgunluğa neden olabilir. Ayrıca monitöre dikkatle bakılarak geçen zaman zarfında göz kırpma refleksinin sıklığında bir azalma meydana geldiği, daha seyrek göz kırpma sonucu göz yaşı fonksiyonlarının bozularak bazı yakınmalara yol açabildiği de bilimsel araştırmalarla gösterilmiştir. Bu nedenle bilgisayarla çalışmaya uzun süre kesintisiz devam edilmemesi ve zaman zaman ara verilmesi gözlerin normal fizyolojik ortamını koruması açısından yararlıdır.

Bilgisayar kullananların gözlerinin özel ihtiyaçları nelerdir? Monitör ekranı uygun bir odak uzaklığında yer almalıdır. Normal okuma uzaklığı sayılan 35 cm’den daha yakın bir mesafe sağlam bir göz için dahi aşırı yorgunluk etkisi yaratır. Ancak özellikle orta yaşı geçmiş olan ve bu nedenle yakın gözlüğü kullanan kişilerde, ekranın normal okuma pozisyonuna göre daha uzakta ve daha yüksekte bulunması halinde gözlükleri tam verim sağlamayabilir. Bifokal gözlük kullananlar bilgisayarla çalışırken yakın segmenti normal okuma koşullarına göre daha yüksek yerleştirilmiş gözlüklere ihtiyaç duyabilirler. Ayrıca sürekli bilgisayarla çalışanlarda sair koşullarda hiçbir şikayete neden olmayacak kadar ufak bazı refraksiyon kusurları, gözlük kullanmayı gerektirecek kadar sıkıntı yaratabilir. Böyle durumlarda başvuracağınız bir göz hekimine çalışma ortamını ve özellikle monitörle olan çalışma uzaklığınızı tarif ettiğinizde size bu koşullara uygun bir gözlük hazırlanması daha kolay olacaktır. Ancak bu yolla şikayetlerinizin ciddi bir göz rahatsızlığından mı, yoksa sadece çalışma koşullarınızın uygunsuzluğundan mı kaynaklandığı da ortaya çıkabilir.

Monitorler göze zararlı mı?

Yapılan bilimsel araştırmalarda bilgisayar monitörlerinin göz sağlığına zarar verdiği gösterilmemiştir. Araştırma laboratuarlarında yapılan ölçümler normal çalışma koşullarında monitörlerden X-ışınları gibi ionizan ışınların veya ultraviole ışınlarının çok düşük düzeyde yayıldığını göstermiştir. Aslında monitörlerden yayılan ultraviole ışınları, bildiğimiz floresan ampullerden yayılandan çok daha azdır. Monitörlerin yaydığı radyasyon miktarı da, hayat boyu sürekli maruz kalınma halinde dahi katarakt veya benzeri göz hasarlarını oluşturacak dozajın çok altında kalmaktadır.

Bazı kişiler, uzun süre monitör karşısında çalıştıktan sonra etrafa baktıklarında siyah beyaz nesneleri hafifçe renkli gördüklerini farkedebilirler. Buna “McCollough efekti” denir ve bu renklenme genellikle monitörde izlenen rengin tamamlayıcı rengindedir. Bu durum herhangi bir göz hastalığının belirtisi olmadığı gibi gözdeki bir hasarı da göstermez ve tamamen normal fizyolojik bir durumdur