AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

ENFLASYON
DiZGiNLENDi !!

Türkiye’de uzun yıllar boyunca yüksek ve belirsiz seyreden enflasyon, AK PARTi iktidarı döneminde dizginlendi. Enflasyon, 34 yıl aradan sonra ilk kez 2005 sonunda tek haneli oranlara çekildi ve 2007 yılında da tek haneli oran korundu.

Ya Enflasyon Bu Kadar Düşmeseydi ?..

Ocak ayı rakamlarına göre, AKP iktidarının enflasyon konusundaki başarısı devam ediyor.

Ancak, doğrusunu söylemek gerekirse, bu konuya kamuoyunun ilgisi giderek azalmakta. Aslında, hükümetin enflasyon mücadelesindeki tarihî performansı halkımızca başından beri yeteri kadar değerlendirilemedi. Buna, basın ve bazı iş çevrelerinin, "Enflasyon düşürüldü, ama vatandaşın cebine yansımadı, işsizlik hâlâ yaygın" vs. gibi yanlış yaklaşımı neden oldu. Halbuki, fiyat artışlarının azaltılmasındaki asıl kazanç, enflasyonun ve özellikle hiper enflasyonun (paradan kaçış) yol açacağı tahribatın engellenmesidir.

Peki, hiper enflasyonun kötülükleri nedir? Fiyat yükselişlerinin hiper enflasyon düzeyine ulaştığında bir ülkenin başına neler gelebileceğinin tarihî ve çok çarpıcı örneği 1923 yılında Almanya'da yaşandı ve ekonomi literatürüne Büyük Almanya Enflasyonu olarak geçti. Almanlar, Versay Anlaşması gereği büyük bir savaş tazminatına mahkum edilmişti. Fakat, Alman halkı vergi ödeme ve tüketimden vazgeçme konusunda hiç istekli değildi. Ayrıca, sanayiciler de tazminatın ödenmemesi hususunda hükümete baskı yapıyordu. Büyük enflasyon büyük adımlarla geldi. 1913 genel fiyat düzeyi 1 olarak alındığında Almanya'da fiyatlar 1919 içinde yaklaşık 3 katına çıkmıştı. 1920 yılında, fiyatlar savaş öncesinin 14 katına, 1921 yılında ise 35 katına yükselmişti. 1922'de fiyatlar uçuşa(!) devam ederek 1913'e göre tam bin 480 kat arttı.

1923 senesine gelindiğinde; fiyatların saat başı arttığı dünyada eşi görülmemiş bir enflasyon patladı. Almanlar bir somun ekmeği almak için fırına bir el arabası para ile gidiyordu. Halk bir yumurta, bir dilim ekmek almak için bile bakkala çuvalla para götürmek zorundaydı. Mesela bir ekmeğin fiyatı 201 milyon mark seviyesindeydi. İşsiz ordusu 6 milyona ulaşmış, sanayi durmuş ve gelir dağılımı feci şekilde bozulmuştu. Ticari hayat tam bir komedi idi. Çek hamilleri bankaya yetişene kadar çek değer kaybediyordu. Para amortismanının iç fiyat artışlarından önde gitmesi, uluslararası bir kelepirci ordusunu ülkeye çekmişti. Tasarrufları sıfıra indiği için mülklerini, aile antikalarını ve taşınmaz mallarını satıp yiyecek almaya çalışanların satışa sunduklarını hemen alıveren yerli girişimciler de iş başındaydı. Önlem olarak, kişisel ve özel değerli malların ihracı yasaklandı. Almanya'dan ayrılanların bavullarını açıp yağmaladıkları eşyaları göstermeleri ve teslim etmeleri mecburiyeti getirildi. Büyük Alman enflasyonu, tasarruf hesaplarına, paraya, hisse senetlerine ya da ipotek haklarına sahip olanların servetini borçlulara transfer etmişti.

Öte yandan, mark; dolar ve sterlin gibi dövizler karşısında yerlerde sürünüyordu. Bir ABD Doları 4,2 trilyon mark, bir İngiliz Sterlini 20 trilyon marka eşitti. Berlin'de yaşanan bir olay markın dolar karşısındaki utanç verici durumunu anlatmaya kafiydi. Bir Amerikalı girdiği lokantada cebinden bir dolar çıkarmış, bununla ne yiyebileceğini sormuştu. Bunun üzerine, kendisine mükemmel bir masa donatılmıştı. Ama yemeği bitirdiğinde garson yeniden elinde bir çorba ve ordövrlerle çıkagelmiş, "Dolar yine yükseldi, efendim." demişti. 20 Kasım 1923'te eski Reichsmark'ın tedavülden kaldırıldığı ilan edildi. Sonunda Rentenmark adlı yeni para tedavüle çıkarıldı. Almanya parasından tam on iki sıfır atıldı.

"Enflasyon düştü de ne oldu?" diye dudak bükenler, bir kere de 'Enflasyon düşmeseydi, acaba neler olurdu?' diye düşünmelidir.

Sami Uslu, 09.05.2005, Zaman

Serdengeçti: Enflasyon daha önce de düşebilirdi


Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti, enflasyonla mücadeledeki başarının, yaklaşık 30 yıl süren mahcubiyetten sonra gerçekleştiğini belirterek bunun arkasında Merkez Bankası'nın yasal olarak bağımsız hale getirilmesinin olduğunu söyledi.

Ünlü bankacılık dergisi The Banker tarafından "Dünyada Yılın Merkez Bankası Başkanı" seçilen Serdengeçti, ödülünü İstanbul'da düzenlenen törenle aldı. Serdengeçti burada yaptığı konuşmada, enflasyondaki düşüşe değinerek ortada bir geç kalınmışlığın olduğunu ifade etti. Serdengeçti, "Yazıktır, çünkü daha evvel bunu yapsaydık, yapabilirdik. Yani Maastricht kriterleri denilen kriterleri daha evvel uygulasaydık, son dönemde olan şey daha evvel olabilirdi. Onca yıl kaybettik. " diye konuştu. The Banker Genel Yayın Yönetmeni Stephen Temewell de dergi olarak Türkiye'nin atılımlarına inandıklarını söyledi. Temewell, hem Türkiye hem de dünya çapında önemli buldukları bu başarıdan dolayı Serdengeçti'yi dünyada yılın merkez bankası başkanı olarak seçtiklerini söyledi.

12 Şubat 2005 Zaman

Enflasyon son 32 yılın en düşüğünde

32 yıl sonra ilk kez bir nesil tek haneli enflasyon rakamlarıyla tanıştı. Mayısta yıllık enflasyon toptan eşyada yüzde 9,56, tüketici fiyatlarında yüzde 8,88 oldu.


Enflasyon, mayıs ayında kurdaki yükseliş ve petrol fiyatlarındaki artışa karşılık, tüketici fiyatlarında 32 yılın en düşük düzeyine indi. Devlet İstatistik Enstitüsü'nden yapılan açıklamaya göre, mayıs ayında Toptan Eşya Fiyatları Endeksi on binde 3 gerilerken, Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) binde 3,8 arttı.

Yıllık enflasyon ise TEFE'de yüzde 9,56, TÜFE'de yüzde 8,88 olarak gerçekleşti. Çekirdek enflasyon olarak da bilinen özel imalat sanayi fiyat artışı ise beklentiler çerçevesinde yüzde 1,8 olarak gerçekleşti.

Yıllık enflasyon TEFE'de yüzde 9,56, TÜFE'de yüzde 8,88 oldu. Böylece TÜFE, 32 yıl sonra tek haneye indi.

Geçen yıl mayıs ayı itibarıyla, yıllık enflasyon, toptan eşyada yüzde 33,7, tüketici fiyatlarında ise yüzde 30,7 düzeyindeydi. 2004 yılı mayıs ayı itibarıyla yıllık enflasyon, 2003 yılı mayıs ayı itibarıyla yıllık enflasyon rakamlarının, toptan eşyada 24,14 puan, tüketici fiyatlarında ise 21,82 puan altında gerçekleşti.

Zam şampiyonu uçak bileti

Mayıs ayının zam şampiyonu uçak bileti oldu. Bir önceki aya göre fiyatı yüzde 18,2 artan uçak biletini, yüzde 13,3'lük fiyat artışıyla antep fıstığı ve yüzde 12,7'lik artışla da fındık izledi. Erkek t-shirt'ü yüzde 10,4, takım elbise yüzde 9,6, paket çay yüzde 9,2, bluz da yüzde 9'luk fiyat artışıyla geçtiğimiz en faz zam gören ürünler olarak sıralandı.

Bu arada, geçmişte dönemin Merkez Bankası Başkanı tarafından yüksek enflasyonun nedeni olarak gösterilen sivri biber mayıs ayında fiyatı en fazla düşen ürün oldu.

Fiyatı yüzde 68 gerileyen sivri biberin yanı sıra patlıcanda yüzde 47,2, taze fasulyede yüzde 46, kuru soğanda da yüzde 37,4 fiyat gerilemesi yaşanırken, yumurta fiyatları yüzde 5, tavuk eti yüzde 1,6, elma yüzde 1,1 ucuzladı.






Bir nesil ilk kez tek hane gördü

Devlet Bakanı Ali Babacan, Türkiye'de nihayet TÜFE'de de tek haneli enflasyon oranlarına ulaşıldığını, böylece enflasyonla mücadelede tarihi bir başarı elde edildiğini kaydederek, ''Türkiye'de bir nesil ömründe ilk defa TÜFE'de tek haneli rakamları görmüştür'' dedi. Babacan, önümüzdeki aylarda dönem dönem artışlar görülebileceğini, ihtiyatla belirlenen yüzde 12 hedefinin halen geçerli olduğunu bildirdi.


4 Haziran 2004 Yenişafak

Çok Alışmıştık Biz Enflasyon Canavarına

Uzunca bir müddettir, enflasyonla ilişkili bir yazı çatmadım. Bu sütunda canavarla alakalı son yazıda, yaz aylarında eksi enflasyonun mümkün olabileceği, bunun neticesinde yıl sonu hedeflerinin rahatlıkla tutturulabileceği tahmini yer almıştı. Devlet İstatistik Enstitüsü'nün Aralık ayı verileri, 2003 yılı enflasyonun tahminlerin ve hedeflerin altında kaldığını gösteriyor. Dahası, gazetelerin manşetlerine kadar çıktığı için herkesçe artık malum olduğu üzere, bu yıl enflasyonda da bir rekor kırılmış oldu. Toptan eşya fiyatlarında gerçekleşen % 13,9'luk enflasyon 1975'ten beri en düşük yıllık enflasyon rakamı oldu. Katı fiyat ve kur kontrollerinin uygulandığı o dönemde dahi %10'luk bu enflasyon oranı, 70'lerin en düşük oranı idi. Zira tüm dünyada patlak veren petrol fiyatlarının şoku Türkiye'de de etkisini göstermiş ve o tarihten bu yana enflasyon canavarını türlü sebeplerle besler olmuştuk. Tüketici fiyatlarında ise 2003 yılında gerçekleşen % 18,4'lük artış ise 1976'daki % 16,4'ün ardından son zamanların en düşük artışı.

Şüphesiz ki, bu gelişme oldukça sevindirici sayılabilir. Yıllardır hükümetler enflasyonla boğuşuyor gözüküyor olsalar da, esasında uygulanan politikalar genellikle enflasyonla mücadeleyi geri plana atıyordu. Nadiren canavarı alt etmeye yönelik samimi politikalar ise, özellikle reel sektörü derinden sarsıyor ve oluşan daralma bir müddet sonra enflasyonla mücadele imkanlarını sıfırlıyordu. Bu sebeple, 2003 oldukça başarılı addedilmesi gereken bir yıl. Zira, 2003'te yaşanan bu başarı, büyüme de çok fazla sekteye vurulmadan sağlanmış oldu.

% 20'nin üzerindeki enflasyon rakamlarına o kadar alıştık ki, biraz tarih bilgisine başvurmadan bunun keyfine varamayacağız. Türkiye Cumhuriyeti, çift haneleri enflasyonla ilk defa II. Dünya Savaşı sırasında tanışmıştı. Savaş sırasında fiyatlar o denli artmıştı ki, 1940'ların ikinci yarısındaki gerilemelere rağmen on yıllık ortalama % 27'yi geçiyordu. Bundan sonraki yirmi yıl, 1950'lerin ikinci yarısını saymazsak, büyük ölçüde tek haneli enflasyonun yaşandığı bir dönem olmuştu. 1950'lerde yıllık enflasyon ortalama % 9'a yakınken, 60'larda % 5 idi. Ancak 1970'lerin başında petrol fiyatlarının artması ile başlayan süreçte, tüm kontrollere ve baskılara rağmen enflasyon bir daha inmemek üzere çift haneli rakamlarla ifade edilir oldu. Bu on yılın ortalama yıllık enflasyonu % 26 civarında gerçekleşti. Ardından Özal'lı yıllar geldi. Ülke ekonomisinin seyri değişti, Türkiye dışarıya açıldı. Ancak ne yazık ki, enflasyona çare bulamadığımız gibi, onu daha da azdırmayı başardık. Hatırlıyorum, bir keresinde rahmetli Özal, enflasyonla mücadelesinin başarısız kalmasının ancak matematik ilminde bir hata varsa, mümkün olabileceğini iddia etmişti. Artık matematik mi yanlıştı, yoksa Özal mı bilemiyoruz, ancak 80'lerin ortalaması % 50 idi. Koalisyon hükümetlerinin on yılı olarak sayabileceğimiz 90'lar, enflasyon canavarını daha da semizleştirdi. Yüzyılın son on yılının ortalaması % 65.

2000'lerin başında, enflasyonla mücadelede daha ciddi bir tavrın belirginleştiğini görmekteyiz. Bu durum, rakamlara da yansıyor. % 88'e vuran TEFE enflasyonuyla kriz yılı 2001'i saymazsak, diğer iki senenin ortalaması % 31 civarında. Enflasyona karşı iradenin artık bu ülkede de belirdiğinin bir göstergesi olarak aşağıya inişi, 2003 enflasyon verileri de böylece pekiştirmiş oldu.

İşin bundan sonrası, hem daha kolay, hem daha zor. Daha kolay, zira enflasyon azaldıkça enflasyonun oluşturduğu riskler, beklentiler ve bunlara bağlı olarak endeksleme giderek azalacaktır. Enflasyon sebebiyle reel faizler, reel ücretler, reel kur ve reel kazançlardaki aşırı dalgalanmalar giderek daha bir yumuşayacak, ekonominin kriz direnci artacak ve istikrarı bozucu dengesizlikler kaybolacaktır. Enflasyonun oluşturduğu eşitsizliklerin ve yanlış fiyat algılamalarının etkisi zamanla ivme kaybedecektir.

Daha zor, çünkü tek haneleri enflasyona yaklaştıkça, bununla mücadele daha dayanıklı bir irade ve bünye gerektirecektir. Bu sene enflasyonun düşüşüne hizmet eden pek çok unsurun bir arada olması, gelecekte bu müspet ortamın oluşmaması durumunda enflasyon beklentilerini menfi bir şekilde etkileyebilir.

Enflasyon canavarının yavaş yavaş dize geldiğini görmek güzel bir duygu. Ancak canavar henüz ölmüş değil ve işin kötüsü ölmesi de pek mümkün değil. Önemli olan onu dizgin altında tutabilmek.

Allah devamına erdirsin.

Melihşah Utku 07.01.2004 Yenişafak