AK Parti |AKParti Forum |AK Gençlik |Recep Tayyip Erdoğan |AKPARTİ Gençlik Forumu|

[alperen]

BEYİN MUCİZESİ

ALPEREN GÜRBÜZER

Madelyn Burley-Allen beyin için; “kendi başına evren” derken meğer laf olsun diye söylememiş. Çünkü sinir sistemi beyin denilen otomatik kontrol sistemin öncülüğünde çalışan otonom bir sistemdir. Nitekim sindirim, solunum, kalp ritimleri hep bu mükemmel donatılmış otomatik sistemin çarklarının çalışmasıyla işlerlik kazanmaktadır. Dahası otomatikmakineler tarihi denilen sibernetik bilimin bugüne kadar elde ettiği birçok kazanımı sinir sisteminin işleyen bu yapısına borçludur. Öyle ki beyinde bazı canlılara mahsus buzdolabı tertibatı bile var. Koşan bir canlı düşünün, ister istemez bu canlı koştukça vücut harareti artacak, derken ısınan kan beyne sıçrayıp canlının ölümüne yol açacağı muhakkak. İşte bu noktada Yunan Fizikçi Herophilus köpek ve koyun gibi bazı memeli hayvanların beyninde Cavernous sinus bilinen boşlukta şah damarlardan ayrılan kan damarların oluşturduğu soğutucu işlem görevi yapan bir yapının varlığını belirlemiştir. Belli ki atalarımız “Ayağını sıcak tut başını serin tut” sözünü boşa sarf etmemişler. Anlaşılan o ki canlı organizmanın işleyişi otomatik olarak çalışan tüm cihazlara rehber olmuş. Bilindiği üzere vücudumuzun en kompleks sistemi diyebileceğimiz sinir sistemi beyin, omirilik ve sinirlerden meydana gelmektedir. İşte bu sistem sayesinde Nöro-sibernetik, Biyo-sibernetik, Psiko-sibernetik, Mediko-sibernetik, Sosyo-sibernetik gibi yan dallar ihtisas konusu olmuştur. Dolayısıyla sinir sistemi merkezi ve periferal diye iki alt ana sistem başlığı altında incelenmektedir. Merkezi sinir sistemi omurilik ve beyinden ibaret olup, Periferal sinir sistemi ise ganglion ve sinirlerden oluşmaktadır. Bu yüzden bu sistemi meydana getiren ve sayıları milyonlarla ifade edilen sinir hücrelerine nöron denmektedir. Nöronlar ise soma (gövde), dendrit (bilgi giriş üniteleri) ve akson (bilgi çıkış üniteleri) olmak üzere üç bölümde kategorize edilirler. Yani hem çekirdek hem de sitoplâzması olan nöronlar, diğer vücut hücrelerinden farklı olarak akson ve dendrit denen uzantılara sahiptirler. Nöronlar arasında ayrıca nöroglia adı verilen ara hücreler var ki, bunların vazifesi genellikle sinir sisteminin beslenmesi, solunumu ve gerektiği zaman da tamiratını yapmaktır. Nöroglia hücreleri aynı zamanda bu vazifelerini yapabilmek için kan damarlarıyla sıkı bir bağ kurmuşlardır. Öyle ki bu ilişki sayesinde kalbimizce kan pompalanması, ihtiyaç halinde kalbe ne kadar kan girip ne kadar kan çıkması noktasında miktar tespiti bizatihi beyin tarafından kontrol edilip, bütün hayati faaliyetler beynin idaresi altında gerçekleşmektedir.
Beynimiz kafamıza yerleştirilebilecek şekilde üç tabaka zarla kuşatılmış yarım küreler halinde yaratılmışlardır. Bu yarımkürelerin her biri kendi arasında loplara ayrılarak yarım kürelerin altında orta beyin, beyincik ve omirilik soğanı diye bölümlere ayrılmışlardır. Dahası yarım küreler boz renkli bir kabukla sarılmış olup bu kabuğun içerisinde ak madde bile vardır. Hatta her iki yarım küre ak maddeden yapılmış iki köprüyle birbirine bağlanmışlardır. Zira 1200–1400 gr ağırlığında olan insan beynine ait hücreler arasında milyarlarca bağlantı kurulmuştur. Böylece beyin faaliyetleri bu bağlantılar sayesinde mümkün olmaktadır.
Beynimiz varsa, o halde düşünüp meseleleri çözmekte var demektir. Gerçektende bu söz teorik olarak kabul görse de bunun pratik anlam kazanması ancak beynin her iki lobununun iyi kullanabilmesine bağlıdır. Bilindiği üzere ruhi faaliyet ve kabiliyetlerimizin maddi cephesini oluşturan çekirdek ve üsleri beynimizde yerleştirilmiştir. Bir başka ifadeyle gerek iradeye bağlı nükseden davranışlar, gerek zekâ ile ilgili fonksiyonlar ve gerekse beş duyunun işlevlerini kapsayacak tüm faaliyetler beyne ait merkezde gerçekleşmektedir. Dahası zekâ, hafıza, öğrenme, yazı yazma, konuşma ve hayal vs. kabiliyetler beyin tarafından idare edildiği gözlemlenmiştir. Özellikle konuşmanın oluşumunda beynin çok yakından ilgisi vardır. Alıcılar vasıtasıyla alınan bir takım hisler beynin Talamus kısmında değerlendirmeye tabii tutulması sonucunda beyin kabuğuna taşınmakta ve böylece kelimelerin üretilmesi ile görevli organlara emirler verilerek konuşma denilen mucize gerçekleşmektedir. Hatta doku ve kasların düzenli çalışması da beyin faaliyetlerine bağlı olarak işlerlik kazanmaktadır. Yapılan deneyler sonucunda anlaşılan o ki beynin sağ yarım küresi vücudun sol yarısını, sol yarımküresi ise sağ yarısını idare ettiği belirlenmiştir.
Genel itibariyle beyin Cerebrum(asıl beyin) ve cerebellum (beyincik) olmak üzere iki ana kısma ayrılmaktadır. İkisi arasında konum itibariyle en belirgin fark cerebrumun kafatasımızın ön ve üst tarafında bulunması, beyinciğin ise kafatasımızın arka bölmesinde yer almasıdır. Hakeza her ikisinin ortak yönleri ise kendi içlerinde sağ ve sol yarımkürelere ayrılmış olmalarıdır.
Beyincik
Beyincik dışta boz, içte ak maddeden meydana gelip vücut dengesinin temininde, hareketlerin düzenli yapılmasında ve kasların gergin durmasında vazife görür. Ayrıca vücut içerisinde cereyan eden mesajlar doğrudan direk beyin kabuğuna çıkmayıp, beyin altı kısımlarda ve beyincikte değerlendirmeye tabii tutulmaktadır. Bu yüzden böyle bir duyu sistemine “bilinçsiz derin duyarlılık” denmektedir. Yani bilinç dışı gelişen otomatik refleksler bu sistemin yansıması sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.
Omirilik soğanı
Beynin altında omirilik soğanı bulunur. Beyni omiriliğe bağlayan omirilik soğanı ak maddeden yapılmıştır. Vücuttaki hayati faaliyetlerin merkezleri omirilik soğanında bulunmaktadır. Hatta solunum, dolaşım, boşaltım ve vücut metabolizmasıyla ilgili faaliyetler omirilik soğanı tarafından idare edilmektedir. Omirilik soğanın devamı boyunca uzanan omirilik ise merkezi sinir sistemin ikinci organı olup, boyu kuyruk sokumuna kadar 45–50 cm uzayabilmektedir. Peki, 45–50 cm ile ne işe yarar derseniz, cevaben omirilik sinirlerin vücudun her tarafında iletişim hattı oluşturmasına aracılık yapmaktadır deriz. Nitekim omurlar içerisinden çıkan inci gibi güzel beyaz renkte sinirler tıpkı kılcal damarlar gibi dallanıp budaklanıp vücudun her tarafına yayılarak organların hareketini sağlamaktadırlar. Ayrıca sinirler beş duyu organımızdan gelen sinyalleri beyne iletilmesinde aracı vazife gördüklerini de söyleyebiliriz. O halde omiriliğin görevlerini maddeler halinde:
“ —Beyinden vücuda dağılan sinyallere geçitlik yapmak,
—Vücudun iç organları ve salgı bezlerinin faaliyetlerini kontrol ve idare etmek,
—Refleks hareketlerini yaptırmak” diye tasnif edebiliriz.
Omirilik tüm bu faaliyetleri yürütürken tabii ki tek başına yapmamakta, bilakis beyin, beyincik ve omirilik soğanıyla sürekli işbirliği halinde yürütmektedir.
Otonom sinir sistemi ve parasempatik sistemi
Bilindiği üzere beyinden 12, omirilikten 31 çift sinir çıkmaktadır. Bu iki kanaldan dalbudak salan sinirler; duyu sinirleri ve motor sinirleri tarafından iletilen sinyallerce kontrol edilmektedir. Hatta dolaşım, solunum, salgı bezlerin çalışması, kalbin işleyişi, kas hareketleri gibi faaliyetler merkezi sinir sistemini oluşturan beyin ve omiriliğe ait motor sinirler vasıtasıyla yapılmaktadır. Üstelik tüm bu faaliyetler yapılırken bizim irade ve isteğimiz dışında otomatik olarak cerayan etmektedir. Fakat bu arada gerek neşeye ait, gerekse elem verici hüzne dayalı soyut duygu sağınımların beynin hangi merkezlerde cereyan ettiği konusu tam aydınlanabilmiş değildir. Hakeza konuşmak, yazmak gibi faaliyetlerde öyledir.
Aslında iç organlarımızın düzenli çalışmasında etkili olan sinir sistemi; birbirinden ayrı iki yapıda olan otonom sinir sistemi ve parasempatik sistem diye iki ana eksen üzerinde kategorize edilir. Bu iki sistem bir yandan organların çalışmalarını ayarlarken, diğer yandan da birbirlerinin tam zıttı faaliyetler gösterirler. Mesela sempatik sistem kalbin çalışmasını hızlandırırken, parasempatik sistem tam aksine yavaşlatmaya yönelik eylem içerisine girmektedir. Anlaşılan o ki vücudumuzda sadece ve sadece sempatik sinirler olsaydı kalp hacmi büyüyeceğinden dolayı ölüm kaçınılmaz olacaktı. Ya da sadece para sempatik sinirlerden ibaret bir sistem bulunsaydı bu seferde kalp gittikçe yavaşlayan bir mekanizmaya dönüşüp, sonuçta yine ölümle burun buruna gelinecekti. Dolayısıyla her iki sistemin varlığı denge açısından mühim bir hadise teşkil etmektedir. Üstelik sistemi oluşturan unsurlar kendi başına buyruk olmayıp tam aksine kendi aralarında işbirliğine dayalı bir koordinasyon söz konusudur. Bu koordinasyonun idare merkezleri orta beyin, omirilik soğanı ve omirilikte bulunmaktadır. Allah korusun koordinasyon merkezlerinde en ufak arıza, bir anda sistemin çökmesine kadar bir dizi marazlar doğurabilmektedir. Yani meydana gelen aksaklıklara bağlı olarak sinir sisteminin bütününde veya bir bölümünde çeşitli hastalıklara yol açabilmektedir. Mesela felcin sebebi çeşitli beyin ve sinir hastalıklarına bağlı olarak iç duyarlılığın yitirilmesi ve sinir sisteminin işlemez hale gelişinden kaynaklanmaktadır. Hakeza yine akıl ve ruh hastalarının yaşadığı dram beyindeki bazı merkezlerle alakalı arızayla ilgili bir durum olsa gerektir. O yüzden başımızı hem dış hem de iç etkenlerden korumak gerekiyor.
Sinir sistemi
Sinirler nöron hücrelerinin uçuca eklenmesiyle meydana gelmişlerdir. Bu sıralama dendrit, hücre akson, dentrit, hücre akson... şeklinde gerçekleşmektedir. Öyle ki sinir akımı nöron hücrelerinden geçerken pek çok kimyasal ve elektriksel olaylarıda beraberinde taşır. Bilindiği üzere sinir hücreleri arasında en iyi irtibatı sağlayan adına akson ve dentrit denilen uzantı noktalarıdır. Dolayısıyla sinir akımı dendrit bağlantısıyla hücreye iletilir, akson tarafından ise bir sonra ki hücreye doğru uzaklaştırılır. Hatta bu iki nöron hücresinin bitişik olmadığı ve çok küçük bir aralığın varlığı tespit edilmiş olup, bu aralığa snaps denmektedir. Snapslar daha çok gelen mesajların dilini çözme görevi yapıp “evet veya hayır” şeklinde değerlendirmeye tabii tutmaktadırlar. Böylece ‘Evet’ onayını alan unsurlar hücre içerisine geçebilirken “Hayır” alanlar ise hiçbir işlem görmeden reddedilmektedirler. Oldu ya bir şekilde program dışı veya gözden kaçma diyebileceğimiz beklenmedik bir olayla ‘evet’ onayı alıp sızmayı başaranlar, bu seferde akson sinapsi (geri tepme) vasıtasıyla üst karar mercilere bildirilip tıpkı bilgisayar antivirüs programın tarafından bir virüsün karantinaya alınması muamelesine tabii tutulurlar. Anlaşılan o ki sistemin en ufak sızmaya tahammülü yoktur. Hatta akson sinapsi komşu hücreler aracılığı ile beynin ilgili merkezini haberdar ederek, yanlış işlemin düzeltilmesi cihetine gidilir. Böylece durumdan vazife çıkaran beyin gereğini yapıp mesele bir anda çözüme kavuşturulmuş olur.
Son derece modern teknoloji ile donanmış günümüz insanı, ilk insanlara göre beynini daha fazla kısmını kullanıyor, ama hale geriye kullanılmayan önemli açığın hala açıkta kaldığı bir başka gerçek olarak karşımızda durmaktadır. Nitekim bir insan hayatı boyunca beynini ne kadar çalıştırırsa çalıştırsın beyindeki sinir hücrelerinden ancak küçük bir kısmını kullanmış olup, daha geriye kullanılmayan birsürü hücreler kalmaktadır. Böylece halk arasında sıkça söylenilen; “Fazla bilgi öğrenmek insan aklını oynatır” düşüncesi kendiliğinden yıkılmış olmaktadır. Çünkü insan hayatı boyunca beyne ait bütün hücreleri göreve çağıracak kadar çok şey öğrenememektedir. Belki de evrende bilgi aldıkça genişleyen, değim yerindeyse kendini de aşmak isteyen tek nesne beyin olsa gerektir. O halde beynini kapatıp da aklım çalışmıyor diyenlere karşılık, zihin pencerelerinizi kapatmayın demekten başka elimizden ne gelebilir ki. Kaldı ki beyne yeni bilgiler gelmedikçe zamanla eskilerde tarihin sayfalarına gömülüp kaybolmaktalar.
Bizi topraktan yaratan Yüce Allah, halk ettiği Âdemin birzaman sonra ilim ve teknikte kat edeceği mesafeleri ezeli ilmiyle bildiğinden ona önceden bu işlerde lazım olacak tam kapasiteli mükemmel kompütür cihazımız beyinle donatmıştır. O halde insanı yaratan, aynı zamanda onun ihtiyaçlarını bilip, insan ve kâinatla birlikte geçmişe-geleceğe hükmü yüce Mevla’mıza çok şükretmemiz gerekir.
Sinir sisteminin daha gelişmiş şekli omurgalı canlılarda mevcut olup, şüphesiz bu sistemin hiyerarşik tepesinde iki yarım küreli ve oluğu andıran kanallar arasına simetrik şekilde sıralı dizilmiş kıvrımlardan oluşan beyin yerleştirilmiştir. Genel hatlarıyla beynin iki yarım küresi iki ana eksenli bir kanalın yanısıra ön-arka ve şakak (temporal lob) denilen üç ana lobdan oluşmaktadır. Hakeza yukardan aşağıya doğru uzanan merkezi oluk (sulcus centralis) şeklindeki kanalın ön lobu alın kısmını (frontal), arkasında kalan kısım ise yan (paryetal) lob ve arka lobu (oksipital) oluşturmaktadır. Dolayısıyla merkezi kanalın ön bölgesi bir takım hareketlerle ilgili fonksiyonlarda faal olup, arka bölgede daha çok duyumlarla ilgili icraat sergilenmektedir. Böylece beyin sinir sistemin merkezi olması hasebiyle merkezden çevreye doğru iletişim dağılımını omurilik ve periferik (çevre) sinirler vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. Sadece bu iş için beyinde ortalama 10 milyar sinir hücresi ve sinir hücrelerini birbirine bağlayan milyarlarca sinir liflerinin olduğunu düşündüğümüzde sistemin ne kadar komplike bir yapı olduğunu farketmiş oluruz. Nasıl ki bir hücrenin yapısını genel hatlarıyla incelediğimizde hücre zarı, sitoplâzma ve çekirdek diye tasniff ediyorsak, bir sinir hücresini de dışta zar, iç kısımda sitoplâzma, çekirdek, bir takım Nissi cisimcikleri ve nörofil liflerden oluşan bir yapı olarak tarif edebiliriz pekâlâ. Dolayısıyla bu yapıyı ağaç veya otsu bitkilerin yaprak gövde ve kök düzenine benzetebiliriz. Ayrıca bu yapı içerisinde sinir hücresinin zarından (mebran) dışarı uzanan saçak şeklindeki dendritler haberleşme sisteminin birinci basamağını oluşturup, gelen mesajları anında akson denen tek uzantılı gövdeye iletmektedirler. Akson ise ikinci bir basamak konumda bir nevi gelen mesajların ne anlama geldiğini çözen editör rolünde veya şifre ayıklayıcı görev yapmaktadır. Hatta bu ikinci istasyonda sadece şifreler çözülmekle kalmayıp kendisine iletilen mesajları bağlı olduğu kas lifine transfer etmektedir. Oldu ya akson kendisine gelen mesajları ayıklarken bir başka sinire iletme kanaatine vardı, bu durumda kendi kendine baloncuk (ganglion-düğüm) oluşturup komşu sinir hücresinin gövdesi veya dendriti ile irtibata geçmesi sonucunda snaps (bağlantı) oluşturacaktır.
Beynimiz içerisinde bir faaliyet oluşturabilmek için illada özel bir gayret gerektirmiyor. En basitinden beş duyumuzla alakalı gönderilen sinyallerin bağlantılı olduğu beyin merkezine ulaşması yetebiliyor. Nitekim beşduyu organımızdan gelen uyarıcı mesajlar, o duyu organına has alıcı (reseptör) hücreler üzerinde elektrik akımı oluşturabilmektedir. Bu arada oluşan elektrik akımı sinir hücresinin yapısını teşkil eden dendrit, gövde (soma) ve akson istasyonlarına aktarılır. Oradan da ara istasyon görevi üslenmiş sinir hücrelerin oluşturduğu düğüm şeklinde ganglionlara elektriksel mesaj halinde iletilir. Derken elektrik akımı şeklinde gelen mesajlar burada bir takım analizleri yapılarak en son kontrol merkezi olan beyne gönderilir. Öyle anlaşılıyor ki irritabilite denilen uyarılabilme ve kondiktivite denilen uyartıyı taşıma işlemi sıradan bir iş değilmiş. Belli ki ikili hesaplama programın gereği iletilen uyarıların (impuls) açığa çıkması sinir hücrelerinin vereceği “Evet” ve “Hayır” cevabına göre tanzim edilip gerçekleşmektedir. Hakeza bir elektrik kontağı da “evet ve hayır” anlamına gelen “kapat (0) ve aç (I) “denen anahtar vasıtasıyla çalışarak, adeta ikili sistem dijital ekranda sayısal rakamlara veya harflere dönüşüp sahne alabilmektedir. Sinir sistemi bundan da öte sisteme giren bazı olumsuz sinyaller karşısında gerektiğinde icraatını durduran (inhibasyon) ve gerektiğinde gelen olumlu mesajlarla faaliyete geçmesini bilen (eksitasyon) mükemmel bir donanım olarak akılları hayrette bırakmaktadır. Mesela ağız kısmı son derece vagus ve fasiyal sinir çiftlerin oluşturduğu sinir ağı bakımdan zengin olup, özellikle üst damağın mukoz zarı, azı dişleri vs. alt çene (mandibula) ve üst çene (maksillar) çiftlerine iletişim bir sinir dalı ile sağlanması sayesinde sindirim işlemleri start alabilmektedir. Hatta dilin ön yüzünün tat alma fonksiyonu yüz sinirinin (Chorda tympani) bir lifi tarafından aktif hale getirilir. Böylece yüz travmalarında sinir lifinin ansızın kesilmesi tatlı, tuzlu ve ekşi algılamaların hissedilmemesine neden olabilmektedir. Yani Yunusun; “Bir ben var birde benden içeru” misali ortada bir uyaran var birde uyarılan var. Ayrıca her ikisi arasında aracılık yapan sinir sistemi ile hormonal sistem söz konusudur. Sinir sistemi elektrik yüklü sinyallerle haberleşmeyi sağlar. İç salgı bezleri ise hormonların bir nevi iletişim dili olup hipofizin ön lobunda hipotalamustan salgılanan kendine özgü maddelerin etkisiyle işlerlik kazanır. Görüldüğü üzere iç salgı bezleri kendi hormonlarını kana taşıyarak organlar üzerinde hem emir hem de düzenleyici görev yapmaktalar. Bundan ötürü iç salgı bezleri bulunduğu organın şekline ve tipine göre hormon adını alırlar. İç salgı bezlerinin organlar üzerinde yeterince gerekli düzenlemeler icra etmesine rağmen, oldu ya bazı hastalıklara bağlı olarak bazı yerlerde arazlar çıktı diyelim, bu durumda ne yapılacak diye hemen telaşa kapılmaya gerek yoktur. Çünkü bu seferde feed-back (negatif geri tepme) denilen geriye doğru iletişim mekanizmaları devreye girip hormon salgısı ya azaltılarak ya da çoğaltılarak bir şekilde vücudun denge ayarı işlemi gerçekleştirilmeye çalışılır. Mesela kan şekeri yükseldiğinde düşüren, düştüğünde yükselten sistemler her an göreve hazır vaziyette vücudumuzda mevzi almış durumdadırlar. Demek ki başlangıçta hipofiz bezi tarafından iletilen bir cümlelik anlatım, emri altında ki iç salgı bezlerince uygulanıp belirlenen hedefe ulaştıktan sonra, gerektiğinde lüzumu hallerde yine bir cümlelik feed-back bağlantısıyla ‘maksat hâsıl olmuştur’ denilen sabit bir cümle haline dönüşebiliyormuş. Fakat bazı durumlar var ki feed-back bağlantıları hâlihazırda olmakla beraber mesajlarda bazı gecikmeler nüksedebiliyor. Bu durumda da telaşa kapılmaya gerek yoktur diyebiliriz. Zira askerde komutanlar askerlerin iki ellerini uzattırarak parmaklarının titreyip titremediklerini kontrol ederler ya. İşte onlar komutan halleriyle kontrol ederde vücudumuzun sinir sistemine ait karşılıklı birbirini kontrol eden negatif geri tepme bağlantıları kontrol yapmaz mı? Elbette ki kontrol ederler, hem de kontrolün alasını yaparlar, hatta kontrol yapmak fiili yaptıklarının yanında hafif bile kalır. Şöyle ki gerçekten de ellerimizi uzattığımız da çoğu kez inceden inceye titrediğini gözlemleriz. Aslında bu titreme hali maraz bir durum olmayıp, bilakis sinir sistemi üzerinde karşılıklı kontrol mekanizmaların cerayan ettiği negatif geri tepme (feed-back) bağlantıların bir yandan nöronları çekip gevşetirken, diğer yandan da denge ayarlamaları yapmasına paralel nükseden hafif nitelikli diyebileceğimiz normal titreme durumudur. Yani bu hayra alamet bir olaydır. Bir başka ifadeyle ellerim titriyor diye doktor kapısına koşturacak cinsten bir vaka olmayıp gayet tabii olarak vücudun kendi içerisinde gerçekleştirdiği gecikmeli mesaj niteliğinde bir dinamik denge ayar operasyonudur. Hakeza sıtma nöbetine tutulan bir hastanın titremesi de karışı koyulan mikroba karşı verilen bir savaşın gereği vücut hararetinin yükseltilmesine yönelik bir tür feed-back hamlesidir. Zaten bunun aksi bir durum ortaya çıksa aynı yönde tesir etme anlamına gelen pozitif geri tepme vuku bulur ki, bunun anlamı ölüm demektir. Düşünsenize bir sistem sürekli tahrip olduğunda bir noktadan sonra her türlü müdahaleye karşı kayıtsız kalabilmektedir. Dahası çöküş sürecine girmiş bir sistemin tüm denge ayarları maksimum seviyelerde alt üst olacağından artık sıfır noktasına kaçış denilen sistemin durma olayının gerçekleşmesini kaçınılmaz kılacaktır. İster buna alın yazısı, ister pozitif geri tepme denilsin, isterse beyin ölümü denilsin sonuçta her şey fani, fakat baki kalanın ancak ve ancak “Allah” olduğu gerçeğini değiştiremeyecektir. Çünkü kontrolden çıkan her sistemin bir gün mevta olmaya mahkûmdur. Feed-back mekanizmasının cenderesinden çıkan bir hasta hangi hastalığa yakalanmışsa o hastalıkla ilgili laboratuar bulguları ya maksimum seviyelere doğru sürekli yükseliş gösteren eğriler şeklinde ya da sürekli minimum seviyelere inmiş eğriler tarzında kendini gösterecektir. Bu sürekli iniş veya çıkış eğriler aslında önüne geçilmez pozitif geri tepme denilen bir tükeniş, bir yok oluş işareti sayılır ki; buna kısaca dinimiz ecel demektedir.
Sakın ola ki beyine et parçası deyip geçmeyeseniz, yoksa onu hafife almakla pişman olabilirsiniz. Bakın insan kafatasına yaklaşık 1,5 kilogram ağırlıkta yerleştirilmiş olan beyin, belki de kainatta yaratılanlar içerisinde en kompleks ve en nizami olanıdır. Öyle ki okyanus ötesini aşacak türden uzakta sandığımız birçok olaylar veya nesneler, beynimizin içerisinde mevcut olması hasebiyle aslında bize çok yakınlar. Hakeza ışık yılı uzaklıkta ilan ettiğimiz yıldızlar beynin görüntü merkezine çoktan yerleşmişler bile. Bundan da öte oturduğumuz herhangi bir mekânın görüntüsünü her daim içerimizde taşırız. Bu noktada ister istemez bizmi bulunduğumuz mekânın içerisinde miyiz yoksa mekanmı bizim içimizde sorusu akla takılacaktır elbet. Doğrusu şimdiye kadar paylaştığımız her mekânın hep içerisinde olduğumuzu sandık. Hâlbuki oturduğumuz mekân bizim içerimizdedir. Bizi yanıltan oda veya salon değil, belki de bizi yanıltan bedenimizin burada bulunmasıdır. Sanki bu olay yumurta mı tavuktan çıktı, tavuk mu yumurtadan çıktı sorusu gibi bir şey. Yani bir noktada beden de beyinde yer almaktadır. İp üzerinde atlayan bir akrobatın ters takla atlayıp, tekrar ip üzerinde durabilmektedir. Görenler akrabotun hareketlerine hayran kalırlar. Oysa bu yapılan hareketler beynin her iki durumda da denge hesabının bir sonucu olarak gerçekleşmektedir. Hatta akrabot beynin bu denge ayarını yakından görmüş olsaydı işte o zaman şaşkınlıktan akli denge kaybına uğramasıyla birlikte her an tepe taklak seyircilerin üzerine düşmesi mümkün olabilirdi. Bu yüzden beyin iyi bir hayat okuyucu ve beş duyumuzdan gelen uyarıları elektrik sinyaline dönüştürerek yorumlayıp anlamlı hale getiren mükemmel bir hazinedir diyebiliriz. Yukarıda bahsettiğimiz gibi insan beyni 10 milyar adet sinir hücresinden meydana gelip, bir o kadar da karar merkezleri mevcuttur. Gerçekten 10 milyar sinir hücresinin birbirleriyle olan bu kadar sayıda bağlantıları görüpte hala Allah’a iman edilmiyorsa pes doğrusu. Dolayısıyla milyar rakamla ifade edilen beyin sinir sisteminin merkezi konumunda olduğundan onu karizmatik bir lider ilan edebiliriz.
Beyin genelde loplardan oluşup kendine has alt ve üst merkezleri vardır. Bu lopların her biri birbirlerine bağlı kendi çapında elektronik merkezi fonksiyon üstlenirler. Mesela beyin kabuğunun arka lobunda görme fonksiyonu icra eden görme merkezi, şakak kısmında ise işitme ile ilgili merkezler mevcuttur. Çalışma mekanizması ise elektrokimyaya dayanmaktadır. Şöyle ki yukarda bir nebze değindiğimiz üzere duyu organları vasıtasıyla gelen uyartılar çeşitli santrallerde birleştirilip (integrasyon) değerlendirilerek işlenmekte (bilgi işlem-İnformation processing), derken bu bilgiler akabinde “Evet” (and), “Veya” (or) ya da “Değil” (not) şekline dönüşerek üçlü karara bağlanabilmektedir. Yani sinirler tarafından iletilen mesajlar 60–70 mili volt (Mili volt:1/100 volt) seviyelerde seyreden bir elektrik enerjisine dönüşüp beyne ulaşmaktadırlar. Bu enerji hiç kuşkusuz sodyum ve potasyum molekülleri tarafından temin edilmektedir. Böylece gelen sinyaller beynin karanlık hard diski alanında işlenip, ekrana görünüm olarak yansır. Buradaki görünümden maksat bir ses, bir konuşma veya görme şeklinde olabilebileceği gibi hissetmek tarzında da olabilir. Mesela ayağımıza bir diken battığında duyu organları vasıtasıyla sinirler tarafından alınan bilgiler (enformasyon) kimyasal bir terkiple elektrik enerjisine çevrilip beyne bildirilmesi bu kabildendir. Bir başka ifadeyle beyin sadece kendisine gelen sinyallerin gereğini yapıp ayağımızı çekmemiz noktasında refleks tarzı cevaba dönüştürür. Hakeza beyne gelen bir takım ses dalgaların matematik analizi yapılıp sonra değerlendirilmesi de bir bambaşka mucizevî olay gibi gözükmektedir. Çünkü çoğu kez sıradan, basit ve şuursuz sandığımız hava atomlarının titreşimleri geçte olsa bir zaman sonra mana yüklü bir mucize olduğunu fark ederiz. Anlaşılan o ki beyin gelen mesajları sadece yazılıma çevirmekle kalmayıp mesaj nakletme kapasitesinin 210.000.000.000 olarak gerçekleştiği deryayı umman bir âlem olduğu gözükmektedir. Beynin diğer geri kalan kısımları ise elektrokimyadan uzak gibi görünen uyarılmayan sessiz bölgeler olarak tanımlanıp, belli ki buralar daha çok ruhi faaliyetlerle ilgili alanlar olsa gerektir. Her nekadar materyalistler ruh gerçeğinden uzak kalsalar da, ruhun şuur sahibi her insana has bir durum olduğu gerçeğini değiştiremiyeceklerdir. Bu yüzden bir bilge insan şuuru tarif ederken “İlim ilim bilmektir, sen kendini bilmezsen bu nice okumaktır” diye beyan buyurmuş. Yani şuur kendini bilme prensibine dayalı bilinç demektir. Bilme olayının en mütekâmil hali ise bildiğini bilmek olsa gerektir. Belki buna bildiğini yaşamakta denilebilir ki, işte bu noktada ruh devreye girmektedir. Zaten ruh melekesini çözmek insan gücünün üstünde bir şey. Nitekim Rabbül âlemin; “Sana ruhtan soracaklar. De ki, o Allah’ın bir emridir. İnsanlar ondan çok az şey bileceklerdir.” (İsra, 85) diye beyan buyurmakta.
Hafıza(bellek)
Hafıza güçtür. Allah korusun insan hafızasını kaybetse gerçekten güç ifadesinin mana ve ruhunu daha iyi anlayacaktır. Hafıza olmadan hiçbir şey akılda tutulamıyacaktı. Öyle ki beynimiz takriben bir milyar civarında bilgi saklama kapasitesine sahiptir. Bu kadar bilgi kapasitesine sahip insan yukarıda da belirttiğimiz üzere beyninin ancak %10’unu kullanabilmektedir. Düşünebiliyor musunuz %10’luk kullanımla bile insanoğlu kâinata meydan okuyabilmekte. Dahası var; insan eliyle yapılan bilgisayarlar bir koku ya da bir lezzeti belleğinde tutup hatırlayamazken, etten yaratılmış bir beyin tabiatta tüm kokuları algılamanın yanısıra ekşi, tad her ne varsa bir anda hatırlayabilmektedir. Demek ki beynimizde hem hatırlama hem de akılda tutma denilen meleke var. Bu melekeler sayesinde günlük hayatta sıkça kullandığımız şifre veya telefon numaralarını aklımızda tutabilmekteyiz. Tabii ki akılda tuttuklarımızın bir kısmı geçici, bir kısmı da kalıcı olarak yansımaktadır. Herhangi bir travmaya maruz kalmadıysak kalıcı melekelerimiz ömür boyu emrimize amade olarak tüm bilgiler beyin hard diskinde hazır bulundurulabilmektedir. Geçici bilgilerin kayd olduğu hard diskimiz ise ismi üzerinde geçici, yani yeni bilgiler elde ettikçe eskiler unutulabilmektedir. Hele hele yaşlandıkça bilgi kaybına bile uğramamız mümkün olabilmektedir. Çünkü beyin hücreleri zaman aşımına uğrayarak etkisini yitirebiliyor. Zira sinir hücreleri multipotent özellikleri yitirip kendilerini yenileyemezler. Unutmayalım ki insan vücudunda her gün 50 -100 bin arasında sinir hücresi hayata veda etmektedir. Ölen hücreler ile birlikte bilgilerde kaybolabilmekte. Zekâmız zindeliğini yitirdiği gibi bölünmelerin hız kesmesiyle birlikte dönüşü olmayan bir yol ayrımına girerler. Kaldı ki enformasyon kayıpların açtığı gedikler kontrolsüz üremeleri beraberinde getireceğinden dolayı beyin hücreleri ister istemez ur denilen tümörlere maruz kalacaktır. Yine de her şeye rağmen bilgilerin akılda kalması kadar unutmakta büyük nimettir tarzında düşünmekte fayda var. Düşünsene başımıza gelen her türlü elem verici hadiseleri unutmasaydık halimiz nice olurdu. Belli ki yüzümüz hiç gülmeyeceği gibi olan bitene kayıtsız kalıp derbeder olacaktık. Anlaşılan o ki; Yüce Allah hafıza ve unutma melekesini birbirini dengelesin diye yaratmış.