'Şişman Parmak' borsaları çökertti!




Tüm dünya, ABD borsalarında dün yaşanan çöküşün etkisine girmiş durumda. Biriken sorunları görüşmek yerine, olayı yine “yanlış tuş” ya da “fırsatçılık” gibi iddialarla soruşturan yetkililer, zincirleme çöküşleri önleyemiyor.
ABD'de dün New York borsasının kapanışa iki saat kala zincirleme satışlarla yüzde dokuzu aşkın kayıp yaşaması, tüm dünya ekonomilerini yeni bir sarsıntının kucağına attı. İlk iddialara göre Citicorp'a bağlı olduğu iddia edilen bir borsa temsilcisinin üç büyük hissenin satış emirlerini girerken “milyon” yerine “milyar” tuşuna basması zincirleme satışlara yol açtı. En son 1987 yılında yaşanan benzer bir durumda otomatik işlem yapan bilgisayar programları, birbirleri ardına borsaya satış emirleri gönderek büyük bir düşüşe neden olmuşlardı.
Ancak bu kez o dönemin aksine satışların hata yapıldığı belirtilen zamandan çok daha önce başladığı ve zincirleme satışların hataya değil, Yunanistan krizi yüzünden tüm dünyaya yayılan karamsarlığın dalgalar halinde gelen etkilerine bağlı olduğu düşünülüyor. Nitekim Citicorp yetkilileri, yaptıkları incelemelerde hiçbir temsilcilerinin seans boyunca hatalı işlem yapmadıkları sonucuna vardıklarını açıkladılar.
Yine otomatik satış faciası
Otomatik satış emirleri o kadar büyük bir miktara ulaştı ki kimi hisseler gün içinde değerlerinin yüzde 90'ından fazlasını kaybetti. Borsa yetkililerinin, değer kaybı astronomik noktaya ulaşan hisselerde dünkü işlemleri iptal edecekleri düşünülüyor. Diğer taraftan bazı büyük hisselerde de yarı yarıya düşüşler görülmesi, tüm işlemlerin iptal edilmesi talebini getirdi. İlk adım olarak daha çok teknoloji sektöründeki hisselerin işlem gördüğü Nasdaq piyasasında yerel saatle 14:40-15:00 arasında yapılan işlemlerin iptal edildiği bildirildi. Bazı otomatize edilmiş hisse senedi piyasalarında bilgisayarların kontrol ettiği yüksek hızlı işlemler, piyasa hacminin yüzde 60'ına ulaşıyor.
ABD yasama organları, otomatik alım satım sistemlerinin sınırlandırılması için yeni yasa hazırlıklarına başlamış durumdalar. Dünkü facia sonucu borsa endeksinin gördüğü en düşük noktaya gelindiğinde ABD piyasalarında şirket değerlerinin, tam bir trilyon doları buharlaşmıştı.
Dün Avrupa borsalarında akşama doğru özellikle devlet borçlanma senetlerinden kaçış hızlanmış, Yunanistan ve Portekiz bonolarının yanında İtalya ve İspanya bonoları da ciddi faiz yükselişleri yaşamışlardı. Avrupa Merkez Bankası'nın avro cinsinden tüm devlet kağıtlarına ödeme garantisi vermeye yanaşmayacağının belli olmasından sonra bono piyasalarındaki bu kaos, zaten oldukça yüksek seviyelerde bulunan hisse senedi piyasalarına da bulaşmaya başlamıştı.
'Şişman parmak' bahane
Uzmanlar, “şişman parmak vakası” olarak adlandırılan yanlış tuşa basma olayının veya düşüşten para kazanma peşindeki spekülatif atakların, piyasaların içinde bulunduğu durumu açıklamaya yetmeyeceğini, olsa olsa hızlandırıcı etkide bulunmuş olabileceklerini iddia ediyorlar.
Dün gece boyunca avro, dolara karşı 1.253 seviyelerini gördü. Geçen yıl sonundaki 1.514 seviyesine göre yüzde 17'ye ulaşan bu düşüş, düşük kâr marjıyla çalışan Türkiye ihracatçıları için kritik bir darbe anlamına geliyor. Bankalararası piyasada ise ABD doları, TL'ye karşı 1,625 seviyesine doğru vurduktan sonra bugün öğlen saatlerinde 1,57'ye doğru gevşedi. Para birimleriyle ilgili rahatsızlıklar sonucu altının da dolara karşı tarihinin en yüksek seviyeleri olan 1225'e doğru yükseldiği gözlendi.