Yargıçların itirazına rağmen Fransa HSYK'sını bir yıl önce değiştirdi
Fransa'da HSYK reformunu, hâkim hataları ateşledi. Türkiye'de de Ergenekon davası sanıkları ile HSYK üyeleri arasındaki ilişki kamuoyunda tartışmaya sebep oldu. Türkiye, AB'ye uyum sürecinde HSYK'da kapsamlı bir reforma hazırlanıyor. Türkiye'nin cumhuriyet modelini örnek aldığı Fran-sa da, geçtiğimiz yıl kendi HSYK'sında benzer bir reform gerçekleştirdi. Sarkozy'nin 'devlet kurumlarını daha fazla de-mokratikleştirme' amacıyla hazırlattığı reform kapsamında, Fransız HSYK'sının yapısı ve işleyişi yeniden düzenlendi.
Türkiye, AB'ye uyum kapsamında yargı reformuna hazırlanıyor. Paket, HSYK'nın değiştirilmesini öngörüyor. Türkiye'nin cumhuriyet modelini örnek aldığı Fransa da geçen yıl benzer bir reform gerçekleştirdi. Yargıçların direnmelerine rağmen 'Kurumları demokratikleştirme' kapsamında Hakim ve Savcılar Yüksek Konseyi'nin (CSM) yapısı ve işleyişi yeniden düzenlendi. İkiye bölünen yeni konseyde yargıçlar, diğer üyeler karşısında azınlıkta kaldı. Cumhurbaşkanı, senato ve meclisin atadığı üyeler iki katına çıkarıldı. Konseyin disiplin kararları yargıya açık. Hakimler, danıştaya gidebiliyor. Değişiklikle vatandaşlara da hâ-kimlerle ilgili şikâyetlerini konseye taşıma hakkı verildi.
Fransa'da yargı reformunun en büyük tetikçisi, adalet sisteminde ve siyasette depreme yol açan meşhur Outreau davası oldu. 2004-2005 yıllarında ülke gündeminden düşmeyen dava, Fransızların yargıya olan güvenini derinden sarstı. Ülkenin kuzeyindeki Pas de Calais bölgesinde genç bir sorgu hâkimi, bir grup çocuğun iddialarından yola çıkarak 18 kişiyi sübyancılık ve aile içi cinsel ilişki ile suçladı. Bir ile üç yıl arasında cezaevinde tutulan bu kişilerden biri, suçlamalara dayanamayarak intihar etti. Davanın Paris'te yapılan temyiz duruşmasında çocuklar yalan söylediklerini itiraf edince, olay ülkede "travmaya" yol açtı. Soruşturmayı yürüten hâkim ve üstleri işlerini ciddi yapmamakla suçlanırken yargı sistemi genel olarak sert eleştirilere maruz kaldı. Kurulan meclis araştırma komisyonu, hazırladığı raporda CSM'nin yapısına dönük revizyon da içeren geniş bir hukuk reformu istedi. Söz konusu reform, Sarkozy'nin Fransız devlet kurumlarının yapısını ve işleyişini değiştiren anayasa reformu kapsamında geçtiğimiz yıl yapıldı. Yargı çevrelerinin sert tepkisine yol açan anayasa değişikliğinin uygulamasına ilişkin kanun ise geçen haziran ayında düzenlendi.
Reform ile oluşan yeni Fransız Hakimler ve Savcılar Konseyi'nin yapısı ve işleyişi genel olarak şöyle:
İKİ BAŞLI KONSEY
Konsey, biri hâkimlerle, diğeri ise savcılarla ilgili konularda yetkili iki ayrı bağımsız üniteden oluşuyor. Hâkimlerle ilgili yapıya, yargıtay birinci başkanı, savcılarla ilgili yapıya ise yargıtay başsavcısı başkanlık yapıyor. Hâkimlerden sorumlu ünite, başkanın haricinde beş hâkim, bir savcı, danıştayın atadığı bir devlet danışmanı, bir avukat ve dışarıdan atanan altı kişiden oluşuyor. Savcı ünitesinde de aynı şekilde, beş savcı, bir hâkim, bir devlet danışmanı, bir avukat ve dışarıdan atanan altı kişi yer alıyor. Dışarıdan atanan üyeleri, cumhurbaşkanı (2), milli meclis başkanı (2) ve senato başkanı (2) atıyor. Bu kişilerin, hâkim ve savcı (Magistrat) olmaması ve ayrıca parlamento dışından seçilmesi gerekiyor. CSM'ye başkanlık eden cumhurbaşkanı ve başkan yardımcısı olan adalet bakanı bu görevlerini bırakırken, adalet bakanına, disiplin toplantıları dışında istediği takdirde Konsey'in bütün toplantılarına katılması imkanı tanındı.
SAVCILAR ADALET BAKANINA BAĞLI
Reformun tartışmalara yol açan iki önemli sonucu, Konsey'in ikiye ayrılması ve yeni yapıda hâkim ve savcıların (Magistrat) azınlıkta kalması oldu. 15 üyeli ünitelerde, hâkim ve savcıların sayısı 7 iken, dışarıdan gelenlerin sayısı 8. Bunun, yargıyı siyasallaştırma girişimi olduğunu iddia eden hâkim ve savcı sendikaları reforma sert tepki gösterse de hükümet geri adım atmadı.
Konsey'in yapısını derinden değiştiren reform, hâkim ve savcı atamaları konusunda köklü değişiklikler öngörmüyor. Hâkimlerin atama listesi, adalet bakanlığı tarafından hazırlanıyor. Bakanlığın, Konsey'in hakimlerle ilgili ünitesinin görüşünü ve olurunu alma zorunluluğu bulunuyor. Konsey'in sorun çıkarması halinde bakanlık yeni liste hazırlıyor. Savcılarla ilgili ise durum Türkiye'dekinden çok farklı işliyor. Fransa'da savcılar, hâkimlerin aksine, doğrudan adalet bakanlığına bağlı olarak çalışıyor. Adalet bakanı, bir başsavcıdan veya bir savcıdan, kendisi istemese bile bir girişimde bulunmasını talep edebiliyor.
ZAMAN